Była jedną z niewielu romskich kobiet, które same nauczyły się czytać i pisać. W czasie wędrówek wypytywała piśmienne kobiety, którym w zamian za lekcje pisania, oddawała ukradzione kury. Ficowski usłyszał o poetce, kiedy zaczął się ukrywać przed bezpieką w cygańskim taborze. Pierwsze tłumaczenia jej wierszy z języka romskiego przesłał Julianowi Tuwimowi, który doprowadził do ich publikacji.

Gdy zaczęła prowadzić korespondencję z polskimi poetami, dla Romów przeszła do innego, obcego świata. Ogłoszenie w 1956 roku tomiku „Pieśni Papuszy” było dla poetki przełomowe – wiersze i piosenki przyniosły jej popularność,  jednocześnie sprawiając, że została wyklęta przez swoją społeczność za zdradę plemiennego kodeksu. Romowie odrzucili poetkę, chociaż nigdy nie skalali, latami żyła w odosobnieniu i pogardzie. Szykany, którym została poddawana, doprowadziły ją do choroby psychicznej, według Romów kary za zdradzenie cygańskich tajemnic.

Julia Hartwig tak pisała o samozwańczej poetce: Nie była Papusza zwykłą Cyganką, choć żyła życiem swojego taboru, ukradła niejedną kurę czy królika i była bita przez męża, bo takie jest cygańskie prawo i takie było cygańskie życie. Ale ona jedna potrafiła wyrazić swoją miłość do cygańskiego losu, opiewając go w ułożonych przez siebie wierszach i piosenkach, które przyniosły jej sławę wśród ludzi kochających sztukę, a wzbudziły do niej nienawiść cygańskiej braci, która ukarała ją wygnaniem za to, że była od nich inna. Papusza to nasza „poetka przeklęta” nieuznana przez swoje środowisko, bardzo oryginalna, nienaśladująca nikogo, zakochana w przyrodzie, wzruszająca.

Reportażystka Angelika Kuźniak dotarła do materiałów archiwalnych, które rzucają nowe światło na los legendy cygańskiej poezji. Powstała książka oparta na fragmentach pamiętnika Papuszy, jej listach do Jerzego Ficowskiego i korespondencji z Julianem Tuwimem, będąca cennym źródłem informacji dotyczącym realiów życia polskich Cyganów.

Oficjalna premiera książki „Papusza” zaplanowana jest na 14 sierpnia. Od dzisiaj natomiast do 13 sierpnia, na Virtualo.pl, można zakupić długo oczekiwany e-book w promocyjnej cenie.