Irena Gutówna ma siedemnaście lat, kiedy wybucha wojna, która łagodną, spokojną uczennicę szkoły pielęgniarskiej w Radomiu zamieni w bohaterkę. Od samego początku wojny los jej nie oszczędza, jednakże wraz z kolejnymi doświadczeniami, kolejnym poniżeniem, będzie rosła w niej siła nie tylko, by przetrwać, ale również, by ratować życie innych.

Angażuje się w działalność konspiracyjną, a kiedy Holocaust staje się faktem – wykorzystuje niemiecko brzmiące nazwisko i aryjski wygląd, by nieść na każdy możliwy sposób pomoc Żydom. Wreszcie pomaga ludziom w ucieczce z getta, ukrywa ich w lesie, a także w piwnicy domu nazistowskiego majora, w którym pracuje jako gospodyni.

Nadal wierzę, że ludzie są z natury dobrzy – napisała Anne Frank w swoim słynnym dzienniku. Irena Gutówna powtarza w książce: „Pamiętajcie – miłość, nigdy nienawiść”, a jej działania są najlepszym przykładem, jak dobro zwycięża zło. Po przetrwaniu wojny, po wyjeździe do Stanów Zjednoczonych, po wielu latach milczenia i skrywania głęboko tajemnicy wojennych lat w Polsce, Irena pisze wspomnienia. Skłoniły ją do tego opinie zaprzeczające obozom koncentracyjnym i Holocaustowi. Wspomnienia Ireny Gut-Opdyke są świadectwem odwagi „zwykłej polskiej dziewczyny” – jak sama mówi o sobie, heroizmu i sprzeciwu jednostki wobec największego zła, jakiego doświadczył świat. Książka wstrząsnęła czytelnikami, była recenzowana, szeroko komentowana, a na jej kanwie powstała sztuka
w nowojorskim teatrze.

Przedmowę do wznowienia napisała specjalnie z myślą o polskich czytelnikach córka Ireny, Janina (Jeannie) Opdyke-Smith. Pisze w niej: „Moja Mama została wychowana w  poczuciu dumy ze swojego polskiego dziedzictwa, w miłości do swojego kraju, w poszanowaniu Boga i w przekonaniu, że ludziom należy okazywać życzliwość. Dorastając w  niewielkich Kozienicach, Mama i  jej cztery młodsze siostry często dzieliły się posiłkiem przy rodzinnym stole z każdym potrzebującym – bez względu na jego tożsamość. Wierzę, że ów przykład okazywania troski i  miłości wobec innych miał wielki wpływ na to, kim Mama stała się jako osoba dorosła. Pamiętam jej słowa: «Nie wiemy, czego życie będzie od nas wymagało, lecz trzeba wierzyć, że zawsze znajdzie się sposób, by godnie je przeżyć». Wciąż ją słyszę: «Janino, przede wszystkim reaguj sercem, a nie tylko samym rozumem». Irena Gut potrafiła te słowa wcielić w życie. Udało się jej – wykazując się odwagą i czynnym oporem – przetrwać jeden z najciemniejszych okresów historii oraz udowodnić, że jedna osoba (nawet bardzo młoda dziewczyna) może znacząco wpłynąć na otaczający ją świat. Takie historie jak ta ukazują głęboki kontrast pomiędzy brzydotą nienawiści a  pięknem ludzkiego ducha i  mocą tych, którzy wybierając wiarę, czynią dobro. Na zawsze pozostanę wdzięczna Mamie za przykład, jaki dała. Jestem zaszczycona, że mogę dzielić się jej przeżyciami z  publicznością w  Stanach Zjednoczonych i poza ich granicami.

Miejmy motywację, aby wyjść z własnej strefy komfortu i  podejmować wyzwania. Ci, którzy są obok nas, potrzebują naszej wyciągniętej ręki i naszej miłości. Stańmy się takimi ludźmi – ufnymi i dobrymi!

Łatwo o nienawiść, miłość wymaga prawdziwej odwagi”.

Janina Opdyke Smith, córka Ireny

O autorce

W czasie II wojny światowej uratowała dwanaścioro Żydów, w 1982 roku została za to uhonorowana tytułem Sprawiedliwej wśród Narodów Świata. Przez wiele lat nikomu nie opowiadała o swoich wojennych losach, aż w końcu spisała je w książce „Ratowałam od Zagłady”.

Irena Opdyke, z domu Gutówna, urodziła się w Kozienicach w 1922 roku, zmarła w Kalifornii w 2003 roku.

Była córką inżyniera, który wraz z powiększająca się rodziną – Irena była najstarsza, miała cztery siostry – wielokrotnie się przeprowadzał. Gutowie dłużej mieszkali w Kozłowej Górze (dziś dzielnica Piekar Śląskich). W 1938 roku Irena rozpoczęła naukę w szkole pielęgniarskiej w Radomiu.

Podczas likwidacji getta w Tarnopolu latem 1942 roku Irena Gutówna uratowała przed wywózką i śmiercią dwanaścioro Żydów: szóstce pomogła ukryć się w lesie, dokąd regularnie dostarczała im żywność, pozostałych sześcioro umieściła w piwnicy willi Rügemera. Kiedy esesman odkrył, że Irena ukrywa Żydów, zażądał, by została jego kochanką. Gutówna przystała na to z trudem, po latach jednak stwierdziła, że „to naprawdę nie była wysoka cena za życie tylu osób”.

Tuż przed wejściem Armii Czerwonej uciekła z podopiecznymi do lasu. Posądzana o kolaborację z Niemcami, dzięki pomocy pełnomocnika ONZ, Williama Opdyke’a, wyjechała po wojnie do USA. Tam wyszła za niego za mąż i zamieszkali w Kalifornii. Irena Gut-Opdyke pracowała jako dekoratorka wnętrz. Do Polski pierwszy raz po wojnie przyjechała w 1984 roku, by spotkać się z siostrami i ich rodzinami.

Przez wiele lat, aż do połowy lat 70. XX wieku, nie opowiadała o swoich wojennych losach i pomocy w ratowaniu Żydów. To się zmieniło, gdy dotarły do niej głosy zaprzeczające obozom śmierci i Holokaustowi. Irena regularnie zaczęła się spotykać z młodzieżą szkolną i akademicką, z którą dzieliła się swoimi przeżyciami.

W 1999 roku Irena Gut-Opdyke spisała z pomocą Jennifer Armstrong wspomnienia „Ratowałam od Zagłady” („In My Hands”).

Przeczytaj fragment powieści „Ratowałam od zagłady”

Ratowałam od zagłady

Issuu is a digital publishing platform that makes it simple to publish magazines, catalogs, newspapers, books, and more online. Easily share your publications and get them in front of Issuu's millions of monthly readers.

Książka „Ratowałam od zagłady” jest już dostępna w sprzedaży.

Artykuł sponsorowany