Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Wszystko będzie, jak być powinno, tak już jest urządzony świat.

Wszystko będzie, jak być powinno, tak już jest urządzony świat.

Wraz z zakończeniem I wojny światowej Polacy wreszcie doczekują się niepodległości i Piłsudski powraca z Niemiec w listopadzie 1918 roku jako zwycięzca. To jego wizja aliansu z Austrią pomogła w wyzwoleniu. Wprawdzie oferują mu nieśmiało stanowisko króla Polski, ale stary socjalista właśnie wysiada z czerwonego tramwaju na przystanku niepodległość i nie jest mu po drodze. Wraz z nim całe miasto oddaje się wielkiemu świętowaniu. Nawet czternastoletni pacyfista Itek Gombrowicz nie oprze się tej orgii radości. Również po latach czuć u niego uniesienie, gdy pisze o tych dniach: „Jakiż wspaniały był ten rok 1918-ty! Byłem jeszcze za młody aby pojąć całą piękność finału pierwszej wojny światowej [...]. Było to jakieś wzruszające budzenie się do nowego życia, pełne obietnic, druzgotanie tronów monarszych i sztywnych kołnierzyków, wąsów i przesądów »honorowych«, wolność ciała mieszająca się z wolnością ducha [...]”. Młodzieńca bardziej jednak podnieca powiew „Europy”, który nadchodzi wraz z wyzwoleniem. W jego przeczuciu daje on „jakąś możliwość wyzwolenia się z brzydot polskich”, które go męczą. Jedną z nich jest na przykład wszędobylskie błoto. W tym czasie dochodzi pomiędzy nim a bratem do rozmowy w Małoszycach. Witek odzywa się: - Dobrze by było zrobić jaki chodnik, żeby nie topić się w błocie idąc na gumno albo do stajni. - Zawracanie głowy. - Dlaczego? - A bo błoto jest błoto! Zrobię chodnik, to za trzy dni rozwalą. A błota nie rozwalisz. Błoto jest błoto! - Błoto jest błoto u nas! Gdzie indziej nie! Dają sobie z nim radę. Tylko u nas błoto to takie błoto że już z tego błota... - Głupiś! Mrzonki! Trzeba myśleć realnie. U nas są inne warunki”.

Wraz z zakończeniem I wojny światowej Polacy wreszcie doczekują się niepodległości i Piłsudski powraca z Niemiec w listopadzie 1918 roku jako zwycięzca. To jego wizja aliansu z Austrią pomogła w wyzwoleniu. Wprawdzie oferują mu nieśmiało stanowisko króla Polski, ale stary socjalista właśnie wysiada z czerwonego tramwaju na przystanku niepodległość i nie jest mu po drodze. Wraz ...

A teraz dochodzę do pytania, będącego próbą ogniową, doprawdy demonicznego: czy, gdyby wam powiedziano, że aby pozostać Polakami musicie zrezygnować z części tej waszej ludzkiej wartości, to znaczy, że będziecie mogli być Polakami tylko pod warunkiem iż staniecie się gorsi, jako ludzie - czy zgodzilibyście się na takie poświęcenie dla utrzymania Polski? Ci z was, których nauczono umierać odpowiedzą twierdząco. Jednakże przygniatająca większość odpowie, że taki dylemat nie może w ogóle powstać, gdyż Polska jest nieodzownym warunkiem tych cnót, a Polak bez Polski nie może być pełnym człowiekiem. Ale taką odpowiedź nazwę eskapizmem w najklasyczniejszym stylu, oto tu ją macie tę odpowiedź tchórza, który boi się rzeczywistości. Gdyż wartości, o których mowa, mają charakter absolutny i nie mogą być uzależnione od niczego - ten kto mówi, że tylko Polska może zapewnić mu rozum lub szlachetność rezygnuje z własnego rozumu, z własnej szlachetności. (s. 106).

A teraz dochodzę do pytania, będącego próbą ogniową, doprawdy demonicznego: czy, gdyby wam powiedziano, że aby pozostać Polakami musicie zrezygnować z części tej waszej ludzkiej wartości, to znaczy, że będziecie mogli być Polakami tylko pod warunkiem iż staniecie się gorsi, jako ludzie - czy zgodzilibyście się na takie poświęcenie dla utrzymania Polski? Ci z was, których nauczo...

Mógłbym wysunąć przeciw komunizmowi pewne zarzuty natury intelektualnej. Filozofia ta z wielu względów nie trafia mi do przekonania - przede wszystkim zaś dlatego, że, w moim pojęciu, komunizm jest nie tyle problemem filozoficznym lub etycznym, ile technicznym. Mówicie, iż na to, aby duch zaczął prawidłowo funkcjonować, potrzeby ciała muszą być zaspokojone? Twierdzicie, że wszystkim zapewnić trzeba minimum dobrobytu? Gdzież gwarancja, jednak, że system wasz zdoła zapewnić dobrobyt?

Mógłbym wysunąć przeciw komunizmowi pewne zarzuty natury intelektualnej. Filozofia ta z wielu względów nie trafia mi do przekonania - przede wszystkim zaś dlatego, że, w moim pojęciu, komunizm jest nie tyle problemem filozoficznym lub etycznym, ile technicznym. Mówicie, iż na to, aby duch zaczął prawidłowo funkcjonować, potrzeby ciała muszą być zaspokojone? Twierdzicie, że wszy...

Katolicyzm! No, cóż robić, katolicyzm! On, któremu już wszystko wiadomo i całej reszty słucha z poziewaniem... te końskie okulary na oczach polskich, nie pozwalające zerkać na boki... Powtarzam, nie jestem wrogiem katolicyzmu, jestem wrogiem tylko funkcji, którą spełnia w kulturze naszej nie od dzisiaj. (s. 208).

Katolicyzm! No, cóż robić, katolicyzm! On, któremu już wszystko wiadomo i całej reszty słucha z poziewaniem... te końskie okulary na oczach polskich, nie pozwalające zerkać na boki... Powtarzam, nie jestem wrogiem katolicyzmu, jestem wrogiem tylko funkcji, którą spełnia w kulturze naszej nie od dzisiaj. (s. 208).

Zachować przeszłość nieskalaną! Staliście się więc Piastunami. A największa ze świętości waszych to wy sami (…) Konserwować! Przechowywać! Być posągiem, zamieniającym w spiż to oddalające się, uciekające! Żyć dla przeszłości! Żyć tymczasowo, aby w przyszłości móc wskrzesić przeszłość! (s. 204).

Zachować przeszłość nieskalaną! Staliście się więc Piastunami. A największa ze świętości waszych to wy sami (…) Konserwować! Przechowywać! Być posągiem, zamieniającym w spiż to oddalające się, uciekające! Żyć dla przeszłości! Żyć tymczasowo, aby w przyszłości móc wskrzesić przeszłość! (s. 204).