Wspomniana już przeze mnie pozycja opowiada o niejakim Horacio Oliveirze, jegomościu z Argentyny. Jego pobycie w Paryżu, romansie z Magą i powrocie na łono ojczyzny. Brzmi to stosunkowo prosto, ale nie dajcie się zwieść. Cortazar na takiej podwalinie tworzy doprawdy fascynujący i odstręczający zarazem ciąg przyczynowo-skutkowy. Wystarczy wspomnieć, że to nie tyle jedna, co dwie książki w jednej.

Pozycja numer jeden trwa do 56 rozdziału, reszta zaś to część, bez której można się obejść. Druga pozycja to przeplatanka rozdziałów z pozycji numer jeden i tych, które miały być zbędne. W rezultacie kryją się tu dwie książki, nie zaś jedna, choć prawdę mówiąc, nie zdziwię się, jeśli jest ich więcej. W związku z taką, a nie inną konstrukcją podzieliłem swoją lekturę na dwie części. Najpierw przeczytałem pozycję pierwszą, po miesiącu zaś drugą.

Spotkanie pierwsze przebiegało w zasadzie podobnie jak w pierwszym akapicie. Najpierw zanurzyłem się w inteligencki świat Oliveiry. Jego wielokrotne, analizujące spojrzenie przewiercające wszystkich na wylot. Zadziwiający związek z Luisą, lepiej znaną pod pseudonimem Maga. Współżycie dwóch przeciwieństw, w których pogarda i namiętność toczyły niezdrowe boje. I wisienka na torcie - spotkania wśród znajomych. Dość charakterystycznej bohemy, gdzie jazz, alkohol i wywracanie istoty rzeczy na lewą stronę, należały do podstawowego zaopatrzenia.

Pociągająca to rzeczywistość, ale i niezwykle manieryczna. Trudno nie podziwiać erudycji autora, ale też pozbyć się uczucia, że często jest to sztuka dla sztuki. Odkładanie, dla odkładania, rozbijanie na czynniki, nie po to, by dotrzeć do jakiegokolwiek wniosku, ale popisać się swymi nietuzinkowymi i imponującymi umiejętnościami. Ma to swój urok, jednakże z czasem coraz bardziej się wyciera i zamiast wznosić, przytłacza.

Tak, pierwsze spotkanie należało w wielu chwilach do niewdzięcznych. Do połowy atrakcyjne, od połowy odstręczające, by nie rzec, że przygniatające. Psychologicznie interesująco, ale narracyjnie już niekoniecznie. Może to zbyt odważne słowa, lecz poczucie taniej filozofii z czasem nabrzmiewało i przyznać muszę, że po zakończeniu pierwszej lektury odłożyłem „Grę w klasy” z ulgą.

Do drugiego podejścia trochę się zbierałem, ale warto było się zmobilizować. Zmiana kolejności zdała się pobudzić cały mechanizm. Jakby kilkanaście zębatek w końcu weszło na swoje miejsce. Czytało się łatwiej, płynniej i bardziej przystępnie. Choć należy powiedzieć, że prócz kilku wyjątków, dodatkowe rozdziały nie są jakkolwiek szczególne czy zachwycające. Bardziej porządkują, niż nadają jakiś dodatkowy wymiar. Często przypominają bezwiedne notatki na marginesach, swoiste ciekawostki.

Trzeba jednak oddać, że ta wartość dodana otwiera także inne zakończenie. Zakończenie, które pozwala spojrzeć na całość pod innym kątem. Dodać kolejny trop interpretacyjny, a może zwyczajnie silniej go zaznaczyć. Muszę wszakże dodać, że także i w drugiej wersji Cortazara im dalej w las, tym więcej konarów, o które można się potknąć. Ponownie zalewa nas fala dywagacji, która jednak nie działa tak mocno, jak przy pierwszym spotkaniu.

Jakże to teraz połączyć w całość? Cóż, może wcale nie trzeba. Wystarczy tak, jak jest. Sądzę, że każdy musi ułożyć klocki „Gry w klasy” na swój sposób. Może nawet rzucić je w kąt. Psychologia miesza się tu z filozofią, rzeczywistość nabiera sennego posmaku i trzeba wiele uwagi, by się w tej mieszance nie utopić. Wielu zachłyśnie się zbyt wcześnie i pójdzie na dno, inni będą walczyć do pierwszej, większej fali. Jedno jest pewne, kto lubi literackie wyzwania, ten odnajdzie się tu jak ryba w wodzie.

Patryk Rzemyszkiewicz