Błyskotliwa kariera chłopaka z kołchozu, którego zlekceważyli czołowi politycy, była możliwa dzięki pieriestrojce i serii zbiegów okoliczności. Chłopak z kołchozu szybko zrozumiał, że utrzymanie się u władzy to gra, w której należy bezpardonowo usuwać swoich oponentów (na wszelki wypadek nie tylko z własnej drogi, ale w ogóle z powierzchni ziemi). Od dwudziestu lat nie oddaje nikomu miejsca w prezydenckim fotelu. Na świecie nazywany jest „ostatnim dyktatorem Europy”, ale po dwóch dekadach rządów coraz częściej mówi się o nim „fenomen”. Nocuń i Brzeziecki w dużej mierze wyjaśniają, dlaczego do „niedoszłego cara Rosji” oba te określenia doskonale pasują.

Łukaszenka notorycznie gra na nosie i Kremlowi, i Unii Europejskiej. To prawie przyłącza swoje państwo do Rosji, to histerycznie wygraża, że nigdy nie odda białoruskiej suwerenności. Udaje, że nie pamięta o milionowych pożyczkach, cieszy się jak dziecko z wygranej w zawodach sportowych, w których nie ma konkurencji, nawet wyniki wyborów zaniża na swoją niekorzyść, żeby były bardziej „europejskie”. Jego pozycji w kraju nikt ani nic nie może podważyć, dlatego przyczyny prezydenckich decyzji w większości pozostają dla Białorusinów tajemnicą. A to właśnie z nimi przerażony wizją rewolucji we własnym kraju prezydent zawarł prawdopodobnie najważniejszy dla siebie układ – posłuszeństwo i spokój na ulicach w zamian za względną stabilność i terminowe wypłaty świadczeń. Łukaszence, jakimś cudem, od dwudziestu lat się to udaje, a ludzie są mu wdzięczni. Duża w tym też zasługa opozycji, która – Nocuń i Brzeziecki piszą o tym wprost – zajęta wywoływaniem wewnętrznych konfliktów, istnieje tylko teoretycznie.

Bez względu na to, czy nazywany dyktatorem, czy fenomenem, prędzej czy później Łukaszenka będzie musiał przestać rządzić. Odejdzie sam, wskazując następcę? Zasugeruje mu to ktoś na Kremlu? Zostanie odsunięty od władzy? Potencjalnych scenariuszy dla Białorusi jest kilka. Pytanie o przyszłość tego kraju , zwłaszcza na fali ukraińskich protestów, wydaje się jak najbardziej zasadne. Tyle, że – póki co – nie da się rozdzielić państwa i prezydenta. Przecież to państwo to on.

Aleksandra Bączek