Gdy kolejna z napisanych przez Sancho powieści zostaje odrzucona przez wydawnictwo, ten postanawia opisać nie fikcję, a rzeczywistość. Pinilla zmienia swojego bohatera na oczach czytelnika, pozwala rozwinąć skrzydła, nadaje mu kolorów i dodaje odwagi. Sancho z kulejącego księgarza przemienia się w Samuela Esparta, prywatnego detektywa. Ale to, że ubiera się w garnitur po zmarłym ojcu, nie czyni jeszcze z niego prawdziwego bohatera. On wie czego potrzebuje. Seksownej blond sekretarki i kłopotów, zupełnie jak w jego ulubionych kryminałach. I dostanie wszystko.

Pierwsze, co przykuwa uwagę czytelnika to wyczuwalny, specyficzny klimat brudnego miasta, pełnego tajemnic i kłamstw. Deszczowa atmosfera, zadymione bary oraz kobiety warte grzechu. Każdy wielbiciel kryminałów doskonale zna takie lokacje. Tylko, że akcja powieści dzieje się w malutkim, rybackim miasteczku. Od samego początku „Jeszcze tylko jeden nieboszczyk” bawi się konwencjami. Pinilla doskonale oddał klimat lat 40. ubiegłego wieku i to że umiejscowił akcję powieści w miejscu sobie dobrze znanym w żaden sposób nie wpłynęło na nastrój. To rasowa Chandlerowska powieść z wyczuwalną nutką whiskey oraz papierosowego dymu. Choć napisana z zupełnie innym niż u amerykańskiego pisarza przymrużeniem oka.

Pinilla nie poprzestał jednak na samym kryminale. Uknuł wprawdzie ciekawą intrygę, w której znalazło się miejsce na morderstwo udane w zaledwie 50% (przed 10 laty zginął jeden z nielubianych w mieście bliźniaków) lecz ta historia to zaledwie punkt wyjściowy. Zmiana jaka zachodzi w bohaterze, gdy ten odnajduje sens swojego życia wprost onieśmiela realizmem. Pinilla ukazał wszystkie stadia, począwszy od niemal dziecięcego entuzjazmu, a skończywszy na chłodnym realizmie. Samuel stanowi prawdziwą postać, z którą każdy początkujący pisarz i wielbiciel kryminałów może się identyfikować.

W książce pojawia się dużo odniesień do rządów Franco oraz falangistów. Pisarz nie mógł otwarcie pisać o swoich poglądach politycznych, zrobił to więc w sposób charakterystyczny dla całej powieści. Umieścił w niej bohatera, któremu przypisał cechy jednocześnie negatywne i pozytywne, zostawiając ocenę czytelnikowi. Nie ma w „Jeszcze tylko jednym nieboszczyku” postaci papierowych. Równie trudno ocenić zarówno brutalnego służbistę, jak i Samuela. Każdy kieruje się swoimi motywami, a ich życiowe wybory ważą nie tylko na nich samych. Pinilla napisał powieść wyśmienicie uniwersalną. Zabawną, pełną nawiązań do najlepszych klasyków, wzruszającą i prawdziwą. Gra, którą Samuel stoczy z otaczającą rzeczywistością oraz jego wyobrażeniami o pracy prywatnego detektywa, to naprawdę hiszpańska uczta. Ostra i smakowita.

Bartosz Szczygielski