Napisałem powyżej „autora książki „Warstwy” i tego będę się trzymał - „Warstwy” to książka. Nie powieść, nie esej, nie dokument, ale książka. Wydana tak pięknie, że w pełni na szlachetne miano „książki” zasługuje. Na miano „księgi” raczej nie – zbyt wątła, ale na miano „książki”, książki w pełnym znaczeniu, książki, by tak rzec rubasznie, pełną gębą – o tak, ten tytuł „Warstwom” należy się jak najbardziej.

Jeśli dalej zastanawiać się nad gatunkową przynależnością „Warstw”, to trzeba odejść od kryteriów czysto literackich i skierować się w stronę nauki. Mamy tu do czynienia z archeologią. Autor-archeolog odkrywa przed nami miasto. Ale nie odkrywa w sposób czysto historyczny. Jest to archeologia współczesności, co samo w sobie brzmi jak oksymoron. Tyle że owa współczesność jest zamknięta w egzystencji jednego człowieka i jego relacji z miastem. Relacje te stanowią sieć rozmaitych powiązań, warstw, a pisarz-archeolog dokonuje rozwarstwienia, odkrywa przed czytelnikiem coraz nowe skarby wydobyte z przeszłości miasta.

Te skarby to rzeka, góra, ogród, mapa zmienione biegiem historii i wpływające na egzystencję człowieka. Człowiek i przestrzeń tworzą jedność, wzajemnie na siebie oddziaływają, tworząc nowe mity – osobistą mitologię każdego z nas. Bowiem to, co jest naszym światem, jest naszą wiarą w ten świat. Człowiek, historia i świat u Kossona to wzajemnie przenikająca się jedność. Wszystko tu wzajemnie na siebie wpływa, ale tylko człowiek jest w stanie opowiedzieć historię, historię warstw. Owe tytułowe warstwy żyją w nas samych.

Każdy z nas ma swoje warstwy. Wszystko zależy od wiedzy, wrażliwości, sposobu odczuwania świata. Każdy ma swoje „warstwy”, więc każdy ma swoją opowieść. Swoją opowieść o historii, o mieście, o ulicy, o łące. Wszystko zależy tutaj zatem od tego jak to jest opowiedziane. „Warstwy” Kossona są opowiedziane indywidualnie, intymnie, ale czy dobrze? Czy przekonają nas warstwy tej historii i staną się syntezą pewnego jednostkowego doświadczenia, czy też rzeczone „warstwy” przysypią nas miałkim żwirem wywodów? To musi czytelnik ocenić sam. Tym razem nie pomogę. Zbyt to, jak dla mnie, osobista, wewnętrzna książka, bym śmiał ją jednoznacznie ocenić. Jeśli interesuje Was wewnętrzny świat osobistych refleksji i wrażeń to na pewno warto sięgnąć po „Warstwy”. Tak samo jak warto snuć własną opowieść.

Ta „książka” – prawdopodobnie – może wciągnąć, zassać nie wypuścić od pierwszej litery do ostatniej kropki. Ta „książka” może zirytować, hermetyczna jest, to mogą być nie nasze „warstwy”, nie nasze skojarzenia. Ta „książka” może w końcu pozostawić człowieka obojętnym. Bo po co czytać coś tak osobistego, indywidualnego, gdy takich „książek” jest kilka miliardów. Może lepiej zająć się pisaniem własnej, zamiast znów czytać o cudzym życiu, o cudzym świecie? Takiego odbioru „Warstw” boję się najbardziej, bo po prostu „lubię czytać”.

Sławomir Domański

* niepotrzebne skreślić.