(…)

If I can make it there 
I'll make it anywhere 
It's up to you 
New York, New York *

Nowy Jork to symbol dobrobytu. Miasto mityczne, które nie kusi może historią i zabytkami, ale każdy mniej lub bardziej chciałby je kiedyś odwiedzić. Tam dzieją się wielkie rzeczy, tam mieszkają sławni, znani i bogaci, tam sławnym, znanym i bogatym może zostać każdy, w myśl powiedzenia: od pucybuta do milionera. Stolica mody, przepychu, pośpiechu. Stolica świata. Jak doszło do tego, że dziś tak możemy mówić o tym najludniejszym mieście Stanów Zjednoczonych?

O tym po części mówi książka Ewy Winnickiej, dziennikarki i reportażystki, absolwentki amerykanistyki. Autorka zabiera nas do konkretnego rozdziału w historii miasta – okresu prohibicji przypadającego na lata 1919-1933. Ten czas to także narodziny muzyki jazzowej, zmiany w sposobie życia nowojorczyków, zwłaszcza młodych, i rządy gangsterów. To arcyciekawy okres w historii Nowego Jorku, bardzo burzliwy i barwny. I pod wieloma względami przełomowy. Był to okres wielkiej prosperity miasta, pojawiały się nowe fabryki, firmy, redakcje, wydawnictwa. To wówczas miasto zaczęło funkcjonować w świadomości nie tylko Amerykanów, ale i ludzi z całego świata, jako miasto wielkich możliwości. Przyjeżdżali tu imigranci szukający zarobku i lepszego życia, ale i artyści i indywidualiści z całego kraju, szukający najlepszego klimatu dla swojej twórczości.

Autorka zabiera nas do miejsc ważnych w tym okresie rozwoju miasta: na Wall Street, na Broadway, do słynnego Cotton Clubu, na wyspę Ellisa, przyjmującą imigrantów i do nielegalnych rozlewni alkoholu i pijalni whisky. Przez karty jej opowieści przewijają się nazwiska znaczących ludzi tej epoki: pisarzy, tancerek, muzyków, polityków, właścicieli klubów i najbardziej wpływowych wówczas gangsterów. Portret miasta dopełniony jest charakterystyką ówczesnego stylu życia i obyczajowości. Autorka pokazuje jak żył typowy pan Smith, gdzie spędzał wolny czas, co pił, co czytał, a także jak się ubierała jego żona i dlaczego jego córka postanowiła zostać chłopczycą. W części traktującej o obyczajowości lat 20. nie mogło zabraknąć też pary największych nowojorskich celebrytów tego okresu – Zeldy i Scotta Fitzgerladów. „Wielki Gatsby” jest przez autorkę wielokrotnie cytowany, a sami Fitzgeraldowie są przykładem destrukcyjnego wpływu prohibicji na ludzi – gdyż, paradoksalnie, wielu obywateli, a zwłaszcza artystów, popadało w tym czasie w alkoholizm. Statystyki nie kłamią: za czasów prohibicji piło się w Stanach trzy razy więcej niż dziś.

„Nowy Jork zbuntowany” skupia się jednak przede wszystkim na samej prohibicji, wprowadzając czytelnika bardzo szczegółowo w to zagadnienie i objaśniając dlaczego właściwie ją wprowadzono, czy zakazu spożywania alkoholu przestrzegano i jak karano, tych którzy tego nie robili. Książka daje też jasno do zrozumienia, że to dzięki prohibicji w Nowym Jorku na wielką skalę pojawiły się gangi, dla których nielegalne rozprowadzanie alkoholu stało się sednem działalności. Pojawiła się gigantyczna korupcja i zorganizowana przestępczość, którą widzowie na całym świecie oglądają dziś z wypiekami na twarzy w serialu „Zakazane imperium”. Książka Winnickiej będzie dla fanów produkcji doskonałym uzupełnieniem. Dość powiedzieć, że pojawia się w niej wzmianka o samym Enochu „Nucky’m” Johnsonie, pierwowzorze głównego bohatera serialu, oraz portrety innych pojawiających się w nim mafiosów, z Alem Capone na czele.

Książka Winnickiej portretuje tylko niewielki wycinek z historii amerykańskiej metropolii. Naprowadza jednak na inne publikacje, z którymi warto się zapoznać. Choć jest bardzo udanym wydawnictwem, trudno nie oprzeć się wrażeniu, ze powstała na bazie innych książek o Nowym Jorku, do których autorka odwołuje się wielokrotnie. Na szczęście, część z nich wyszła po polsku i można do nich z łatwością dotrzeć. Zaletą książki są też niewątpliwie zdjęcia, szkoda tylko, że opatrzone podpisami będącymi wyimkami z tekstu głównego. Nie rozumiem też skłonności autorki do stosowania anglicyzmów bez ich tłumaczenia. Również układ książki jest dla mnie dość zagadkowy. Brakuje zachowania jakiegoś porządku, jest za to skakanie po tematach. Autorka zaznacza jakiś wątek, ale w pełni opisuje go dopiero kilkanaście stron dalej. Są to jednak drobiazgi, które tak szczegółowej, wnikliwej pozycji można wybaczyć.

Woody Allen powiedział kiedyś, że Nowy Jork to coś więcej niż miasto, to raczej stan umysłu. Stan umysłu dzisiejszych nowojorczyków na pewno w pewien sposób został ukształtowany przez czasy prohibicji, jazzu i gangsterów. Każdego kogo interesują korzenie dzisiejszej metropolii, odsyłam do lektury „Nowego Jorku zbuntowanego”.

Malwina Sławińska

* słowa pochodzą z piosenki Franka Sinatry „New York, New York”