Rachela od urodzenia była przepiękną, uroczą dziewczynką. Los od niemowlaka obdarzył ją wyjątkową urodą, dlatego bliscy nazywali ją Laleczką. Córka Cypy i Jakuba przyszła na świat w 1941 roku w bardzo tragicznych czasach, podczas wojny, której jednym z celów było wymordowanie narodu, do którego należała. Laleczka urodziła się jako pierworodna córka młodego małżeństwa w siedleckim getcie. Jej rodzice i rodzina kochali ją nad życie, a jej pojawienie się na świecie było dla nich jak promień słońca w ciemnościach. Niestety gdy mała miała niespełna rok, rozpoczęła się likwidacja getta – jego mieszkańcy byli albo zabijani, albo wywożeni do obozu zagłady w Treblince. By uratować małą, niewinną istotkę, matka Racheli wyprowadziła ją z getta i zaniosła do domu szkolnej przyjaciółki, prosząc o ratunek dla córki. Zrozpaczona kobieta, by ocalić dziecko, porwała się na bohaterski czyn – sama po pewnym czasie wróciła do miejsca kaźni Żydów, by odszukać męża i dowiedzieć się, co stało się z jej rodzicami. W tym momencie losy dziewczynki i jej bliskich rozeszły się na zawsze. Rachela, zależna od obcych ludzi, musiała zapomnieć o szczęśliwym dzieciństwie. Jej życie stało się już na zawsze pasmem niekończącej się tułaczki.

Od lat systematycznie sięgam po literaturę wojenną i obozową. Te książki, często w części lub całości oparte na faktach, są dla mnie cennymi lekcjami historii i wymownymi świadkami wydarzeń, o których ludzkość nigdy nie powinna zapomnieć. Zagłębiając się w losy córki Cypy Zonszajn, nie miałam jednak pojęcia, jak bardzo pochłonie mnie ta historia, jak ogromnie ją przeżyję i ile łez wyleję nad losem nie tylko Racheli, ale i całego narodu, do którego należała.

Prolog to scena, w której do domu Polaków przyniesione zostaje żydowskie dziecko z prośbą o ocalenie. Pierwsze rozdziały to opis czasów przedwojennych, burzliwych, ale jakże innych od tych wojennych, w których w szkolnej ławie nawiązała się przyjaźń pomiędzy kilkoma dziewczynkami. Żadna z nich pewnie nie miała pojęcia, jak mocne okażą się te więzy i jak bardzo wpłyną na ich całe życie. Polki i Żydówki nie patrzyły na różnice kulturowe, na trendy, jakie panowały. Razem spędzały czas w szkole i poza nią. Ich drogi w późniejszych latach to się zbiegały, to rozbiegały. Wojna stanowiła sprawdzian ich relacji i wszystkie zdały go celująco.

„Dziecko Holokaustu” to nie tylko książka o cudownym ocaleniu żydowskiego dziecka, które dzięki odwadze i bohaterstwu zwykłych ludzi przetrwało wojenny pogrom, ale też powieść o prawdziwej przyjaźni. To nie jest łatwa lektura, niektóre jej sceny są obrazami z piekła rodem. Nie czyta się jej przyjemnie, a przewijające się kadry rysowane przez wyobraźnię szokują i przerażają. To literacki dokument o zbrodniach wojennych, to tytuł o sile człowieczeństwa i jego całkowitej utracie. To publikacja o przeciwnościach, które w wojennych czasach funkcjonowały obok siebie w naturalny sposób. To opowieść przepełniona bólem, tęsknotą, brakiem nadziei i bohaterstwem, nielicznymi łzami radości i oceanem łez żalu. To portret okrucieństwa nazizmu i obraz poświęcenia oraz lojalności.

Wiele stron przeczytałam, patrząc na litery przez łzy. Nie mogłam powstrzymać emocji, a w duszy rodził się bunt przeciwko niesprawiedliwości. Jednego jestem pewna – ta historia odcisnęła trwały ślad w mojej duszy. To literacki dokument, który pomaga zachować pamięć o tysiącach pomordowanych i bohaterach, dzięki którym przetrwali ocaleni. To lektura prawdziwa do bólu, brutalna, warta poznania. Zachęcam gorąco, byście po nią sięgnęli.

Bernardeta Łagodzic-Mielnik