Oleg Pawłow to nieżyjący już rosyjski pisarz, który uznawany był za jednego z bardziej utalentowanych twórców młodego pokolenia. Zmarł niestety nagle w wieku 48 lat, pozostawiając po sobie jedynie kilka książek. „Dziennik szpitalnego ochroniarza” to ostatnia jego publikacja, stanowiąca rodzaj pamiętnika z pracy w moskiewskim szpitalu, w którym realizował służbę wojskową. Oddelegowano go tam z uwagi na słaby stan zdrowia. Zderzenie ze szpitalnym mikroświatem okazało się dla autora jednym z najbardziej nieprzyjemnych epizodów w życiu.

Mottem swojej książki uczynił Pawłow wiersz Igora Miełamieda – pochodzący z tomu „Wozdajanije” – który wprowadza nas w nastrój pewnej groteskowej beznadziei, jaka będzie utrzymywać się od pierwszych stron aż do samego końca „Dziennika szpitalnego ochroniarza”.

Relacja z pracy w szpitalu została spisana na przestrzeni kilku lat, począwszy od września 1994 aż do 1997 roku. To w tym czasie autor pracował jako ochroniarz, ale jednocześnie sanitariusz. Angażowano go do transportowania chorych z izby przyjęć na oddziały albo z oddziałów do kostnicy. Przyglądał się życiu szpitala i chłonął jego zezwierzęcenie. Początkowo był poruszony, z czasem zaczął się jednak przyzwyczajać i w efekcie tego po kilku miesiącach uległ zupełnej znieczulicy, na wzór personelu, który co dzień obserwował. Kiedy jednak zorientował się, co się wydarzyło, zaczął pisać dziennik, umieszczając w nim te epizody, które wydawały mu się istotne. Robił to po to, by wyrwać się z tego otępiającego strumienia i móc zachować szacunek do siebie samego.

Picie alkoholu w pracy, straszenie zniedołężniałych pacjentów, że się ich zastrzeli, lekceważenie ich próśb o pomoc w dojściu do toalety, a kiedy zanieczyszczone zostanie łóżko, poniżanie i ubliżanie – obojętność w stosunku do chorych jest w tej książce tak mocno wyczuwalna, że trudno nie czuć się oburzonym podczas czytania. Nasze sumienie woła: „Jak tak można?!”. To oburzenie trwa jednak tylko przez kilkadziesiąt pierwszych stron, a potem jakby słabnie i znika zupełnie. Przyzwyczajamy się dokładnie tak samo, jak kiedyś przyzwyczaił się do tego Pawłow.

Mamy do czynienia z formą krótkich, chciałoby się rzec epizodycznie ukazanych, opisów różnych ludzi, czasem pielęgniarek, lekarzy, innym razem pracowników kostnicy, pacjentów żywych bądź martwych, ich rodzin – autor odziera ten świat ze złudzeń. Ten szpital jest bowiem miejscem zupełnego zdziczenia obyczajów i w gruncie rzeczy powinien budzić w nas poczucie wstydu za całą ludzkość. Czy my również, gdybyśmy musieli pracować w takim miejscu, zachowywalibyśmy się podobnie? Pawłowowi wydawało się kiedyś, że jest wrażliwy na ludzką krzywdę, ale w tamtych latach zwątpił w siebie. Kim tak naprawdę jest człowiek? Czym jest moralność w tłumie barbarzyńców? Nikt na te pytania nie potrafi odpowiedzieć, a ja polecam głębszym rozważaniom krótki fragment „Dziennika szpitalnego ochroniarza”, który stanowi doskonałą próbkę stylu, w jakim napisana została cała ta książka.

Izabela Straszewska

*Cytaty z książki.

** Fragment wiersza Igora Miełamieda, pochodzącego z tomu „Wozdajanije”, w tłumaczeniu Jana Gondowicza.