- Cześć, Bernd. Jakiś problem?

- Miałbym dla ciebie nowe zlecenie, nic wielkiego.

- O co chodzi?

- Trzeba mieć tylko na kogoś oko. Christian Wiesinger. Mieszka w Monachium i szuka dokumentów, które należą do jednego z moich klientów. Gdy je znajdzie, odbierzesz mu je. To wszystko.

Z zainteresowaniem wziąłem do ręki thriller „Zapomniani”. Książka ta ukazała się nakładem wydawnictwa Sonia Draga. Jej autorką jest Ellen Sandberg, monachijska pisarka. Tym razem napisała powieść, której kanwą są pewne wydarzenia z historii III Rzeszy. Byłem ciekaw, jak ten temat podejmie niemiecka autorka. Wydawca informuje, że jest to „napisany z rozmachem thriller o zbrodniach z niedawnej przeszłości, o których trzeba pamiętać”.

Wiemy z historii, jak ciężko przyszło Niemcom rozliczenie z historią i dziedzictwem III Rzeszy. Wszak Hitlera popierały miliony ludzi. Mówię tylko o samych zaangażowanych, o tych, którzy należeli do NSDAP, SS i innych organizacji. Nie łudźmy się, że po wojnie rozpłynęli się oni w powietrzu. Zaskakująco wielu z nich żyło sobie wygodnie i spokojnie długie lata. Do 1945 roku mordercy, gestapowcy, esesmani, po wojnie przeobrażali się w dobrodusznych urzędników, zwykłych ludzi, którzy „tylko wykonywali rozkazy”. Jak zauważył ktoś z przekąsem, nagle okazuje się, że w czasie wojny wszyscy Niemcy pracowali na poczcie albo na kolei.

Akcja „Zapomnianych” rozpoczyna się 2013 roku. Pewien człowiek od zadań specjalnych ma przechwycić dokumenty, na których komuś bardzo zależy. Manolis przyjmuje to zlecenie i do pewnego momentu traktuje je jak wszystkie inne. W swoim zawodzie jest profesjonalistą. Jednak jest coś, z czym nie potrafi się uporać. Każdej nocy dręczy go ten sam koszmar. Widzi rodzinę swego ojca, którą w Grecji podczas pacyfikacji jednej z wiosek brutalnie zamordowali niemieccy żołnierze. Tato opowiedział mu o tej masakrze, gdy chłopiec miał jedynie sześć lat. Od tamtej chwili nie śpi spokojnie, każdej nocy budzi się zlany potem. Ma ogromny żal, że mimo szczegółowych opisów tej masakry żaden z jej sprawców nie poniósł kary. Nie wierzy w sprawiedliwość ferowaną przez sądy. Nie przypuszcza, że nowe zlecenie w jakiś sposób zmieni jego życie.

Kathrin Mändler, owa staruszka przechowująca tajemnicze dokumenty, trafia do szpitala z udarem. Splot okoliczności sprawia, że tajemniczych teczek szuka także jej siostrzenica Vera, która odkrywa przerażającą prawdę o swojej ciotce. Podczas wojny pracowała ona jako pielęgniarka w Winkelbergu. Był tam zakład opiekuńczo-leczniczy. Tak naprawdę była to jedna z tzw. głodowni, w których zabijano umysłowo chorych, upośledzonych i ludzi niezdolnych do pracy. Vera, która jest dziennikarką, postanawia zgłębić temat.

Komu – blisko siedemdziesiąt lat po wojnie – aż tak zależy na tych dokumentach? Co się w nich kryje?

Historię opisaną w powieści czyta się jednym tchem. Dzieje się tak mimo czasem nie najlepszego stylu – trudno ocenić, czy to wina autorki, czy przekładu.

Wydarzenia rozgrywają się równolegle w roku 2013 i 1943 (i latach następnych). Czytamy o okrutnych zbrodniach III Rzeszy. Powieść przynosi także odpowiedź na pytanie, jak potoczyły się losy zbrodniarzy po wojnie. Norymberga nie była regułą. Wielu z nich dożyło spokojnie sędziwego wieku.

Jak zakończy się historia Manolisa i Very? Czy odkryją prawdę? Czy niemiecki wymiar sprawiedliwości tym razem zda egzamin? Lektura „Zapomnianych” przynosi odpowiedzi na wszystkie te pytania.

Książka jest opowieścią o zbrodniach, za które nikt nie odpokutował. O próbie dochodzenia do prawdy i sprawiedliwości, których – niestety – czasem próżno szukać w sądach.

Jeżeli szukacie dobrego thrillera z wątkami historycznymi, to jest to książka dla was.

Wojciech Sobański