Edward Gierek był jednym z siedmiu I Sekretarzy KC PZPR. Zadeklarowany przyjaciel Związku Radzieckiego, komunista z przekonania, niezwykle uległy wobec Moskwy. Co zatem sprawiło, że czas jego rządów do dziś wspominany jest przez Polaków z rozrzewnieniem? Czy tylko to, że byli wtedy młodzi, a jak wiadomo, młodość zawsze idealizujemy? Czy może to, że w sklepach pojawiła się wtedy cola – symbol zgniłego imperializmu, a sama szara Polska Ludowa stała się jakby bardziej kolorowa? Kim był Edward Gierek? Jakimi ludźmi się otaczał? W jaki sposób sprawował władzę? Co przyczyniło się do jego sukcesu i co było powodem jego upadku?

Na te i wiele innych pytań stara się odpowiedzieć Piotr Gajdziński w swojej najnowszej książce pod tytułem „Czas Gierka. Epoka socjalistycznej dekadencji”. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Bellona. Autor jest znanym publicystą i pisarzem. Spod jego pióra wyszły – mniej lub bardziej udane – biografie Gomułki, Gierka i Jaruzelskiego.

Recenzowana publikacja to opowieść o latach 70. XX wieku. Pod wieloma względami była to niezwykła dekada. Po ascetycznym Gomułce władzę w kraju przerwał Edward Gierek. Już wówczas cieszył się sławą technokraty. Bez wątpienia miał wielkie ambicje – chciał, aby Polacy go pokochali. Chciał stać się prawdziwym ojcem narodu. Miał ku temu – przyznajmy – pewne predyspozycje. Jak przypomina autor, Gierek wojnę przeżył na Zachodzie. Pracował jako górnik we Francji i w Belgii. Nauczył się języka francuskiego. Być może ten pobyt na Zachodzie odcisnął na nim pewne piętno. Wszak po przejęciu władzy – przynajmniej na pierwszy rzut oka – otworzył PRL na Zachód. Gościł w Warszawie wielu przywódców państw – na czele z prezydentami USA i Francji. Zaciągał duże kredyty, dzięki którym na sklepowych półkach zaczęły się pojawiać towary. Dlaczego więc ostatecznie odszedł w niesławie?

Piotr Gajdziński podzielił swoją książkę na dziewięć rozdziałów. Najpierw – niczym w dramacie – przedstawia aktorów pierwszoplanowych. To oczywiście Edward Gierek i Piotr Jaroszewicz. I Sekretarz i premier, związani ze sobą na dobre i złe. Następnie wprowadza aktorów drugoplanowych: Szlachcic, Babiuch, Szydlak, Kania, Jaruzelski i Olszowski. Wszyscy oni nie mogliby funkcjonować sami – pomagali im więc liczni aktorzy prowincjonalni.

Po tym przedstawieniu postaci przychodzi kolej na scenografię dramatu. Tym była bowiem w istocie dekada Gierka. Dramatem, w który uwierzyło wielu Polaków, aby później srodze się zawieść. Pierwsze pięć lat mogło się podobać. Po erze Gomułki Gierek jawił się jako nowa jakość wśród partyjnych towarzyszy. Inaczej mówił, inaczej się ubierał, wreszcie zdawał się rozumieć, że ludzie mają coraz większe aspiracje. Chcą lepiej jeść, więcej zarabiać, po prostu żyć, a nie wegetować. Paradoksalnie Gierek miał stać się ofiarą własnego sukcesu. Rozbudził aspiracje, których komunistyczna Polska nie była w stanie zaspokoić. Centralnie planowana gospodarka była bowiem niewydolna z samej swej natury. Rok 1976 – rok wielkich strajków – to koniec mitu Edwarda Gierka jako świetnego gospodarza i dobrotliwego ojca narodu. Odtąd znalazł się na równi pochyłej, a jego upadek cztery lata później musiał być dla niego bardzo dotkliwy. Jednocześnie – jak przypomina autor – był Gierek wielkim orędownikiem przyjaźni polsko-radzieckiej. Pod wieloma względami był najbardziej pro moskiewskim I Sekretarzem, dużo bardziej niż Gomułka. Nie zmienia to faktu, że jego dekada na zawsze zapisała się w świadomości Polaków.

Publikację wzbogacają liczne zdjęcia i ilustracje, które oddają klimat opisywanej epoki. Należy jednak pamiętać o tym, że książka Piotra Gajdzińskiego nie jest podręcznikiem do historii. Nie jest to także biografia Gierka. To praca publicystyczna, skierowana do szerokiego odbiorcy. Świadczy o tym swobodny i potoczny język autora. Wielokrotnie ironizuje i nie ukrywa swego stosunku do Gierka i jego współpracowników. Pojawiają się także aluzje polityczne do współczesności – łącznie z nazwiskami. Według mnie Gajdziński mógł sobie podarować ten element.

„Czas Gierka. Epoka socjalistycznej dekadencji” to książka, poświęcona okresowi rządów Edwarda Gierka. Trudno się jednak zgodzić z autorem, że była to „najzabawniejsza w peerelowskich epok”. Czy którakolwiek z nich była zabawna?  Książkę polecam wszystkim zainteresowanym dekadą Edwarda Gierka.