- P. Ricoeur, francuski filozof, obok H.G. Gadamera, jest najwybitniejszym przedstawicielem hermeneutyki filozoficznej. Interesują go zwłaszcza problemy filozofii języka (La Métafore vive. Paryż 1975). Na jego twórczość wywarło wpływ wiele kierunków i orientacji filozoficznych, poczynając od filozofii niemieckiej (I. Kant, F. Hegel, W. Dilthey, E. Husserl, M. Heidegger, F. Nietzsche), poprzez strukturalizm francuski, antropologię i psychoanalizę Z. Freuda. Był uczniem G. Marcela, dlatego jego pierwsze prace wykazują zainteresowanie filozofią egzystencjalną.
Refleksje filozoficzne Ricoeura traktuje się często jako "teorię interpretacji" i jest ona porównywana i wyjaśniana na tle różnych współczesnych teorii badań rozumienia tekstu. Ricoeur nie stworzył jednak w swych pracach gotowego zbioru reguł czy technik interpretacji do praktycznego zastosowania. We Wstępie do polskiego wydania książki Paula Ricoeura Język, tekst, interpretacja K. Rosner pisze między innymi: "filozofia Ricoeura to taka teoria interpretacji, która porusza się na wyższym poziomie abstrakcji i poprzestaje na analizie kluczowych kategorii - takich jak mowa i pismo, tekst, symbol, wyjaśnianie i rozumienie". Można ją raczej traktować jako sposób docierania do pytań o prawdę tekstu, która ujawnia się w chwili odniesienia tekstu do egzystencjalnej rzeczywistości interpretatora. Hermeneutyczna interpretacja nie będzie więc jakąś "historyczną" rekonstrukcją tego, co odległe. Ma za zadanie wykazać związki "teraźniejszości" interpretatora (jego sposobu myślenia o życiu) z ideami tekstu z przeszłości. Rozumienie tekstu według Ricoeura jest rodzajem otwarcia na to, co tekst objawia, precyzyjnie odróżniając sferę intencjonalności autora od znaczeń tekstu i percepcji odbiorczych. Tekst zyskuje w takim układzie semantyczną autonomię. Otwiera się tu możliwość immanentnej analizy tekstu, której jednak Ricoeur nie podejmuje. Dał temu wyraz w swym dziele Le Conflit des interprétations, będącym polemiką ze strukturalizmem (dokładnie z C. Lévi-Straussem, jego analizą mitu Edypa). Nie neguje on korzyści płynących ze stosowania tej metody; implikuje ona obiektywizację, dystans wobec tekstu, co pozwala na tym wstępnym etapie rozpoznać układ struktur znaczeniowych tekstu. Ale jednocześnie tekst ulega "spłaszczeniu"; autor, odbiorca, środowisko "zostają wzięci w nawias" wszystko w tekście wydaje się współczesne, synchroniczne. Analiza strukturalna zdaniem Ricoeura wyjaśnia tekst, ale go nie interpretuje. Znaczenie tekstu wydobywa się dopiero w toku interpretacji. Pod wpływem → psychoanalizy P. Ricoeur zajął się badaniem → symboli, wielowykładalności ich sensu poza przestrzenią słownej komunikacji, poza domeną mowy. Tworzywo językowe nie jest tutaj tak istotne w procesie przekazu znaczenia. Fantazje, mity, rozszyfrowywanie słów dają możliwość przejścia od znaczenia do pragnienia, które jest zdaniem Freuda czynnikiem determinującym życie człowieka. Por. semiotyka francuska i włoska. ZM
BIBLIOGRAFIA: P. Ricoeur: Język, tekst, interpretacja. Wstęp: K. Rosner. Przeł. P. Graff i K. Rosner. Warszawa 1989; P. Ricouer: Egzystencja i hermeneutyka. Rozprawy o metodzie. Oprac. S. Cichowicz, 1985; P. Ricoeur: Symbolika zła. Warszawa 1986; P. Ricoeur: Historyczność a historia filozofii. Przeł. S. Cichowicz [w:] Drogi współczesnej filozofii. Wybrał i wstępem opatrzył J. Siemek, 1978; K. Rosner: Hermeneutyka jako krytyka kultury. Warszawa 1991.