Osadzenie akcji nowej powieści w XII wieku może być dla czytelników znających Lauren Groff z „Fatum i furii” potężnym zaskoczeniem. Skąd u autorki kojarzonej ze współczesną fikcją fascynacja życiem Marii z Francji, średniowiecznej ksieni i poetki? Błyskawicznie okazuje się, że pisarka doskonale wiedziała, co robi, i niekoniecznie chciała napisać powieść historyczną – bo tego, co zwykle kojarzy się z tym gatunkiem, jest tutaj jak na lekarstwo. Owszem, Groff osadziła akcję w warunkach społecznych skrajnie różnych od tych, jakie znamy dzisiaj – ale to by było na tyle. Nie zależy jej na analizowaniu ówczesnej polityki, na dociekaniach historiozoficznych czy militarnych, na próbach wyobrażania sobie, jak powstawała hołubiona do dziś sztuka, na odtwarzaniu języka. Pisarka chciała dostać bohaterkę ujętą w bardzo określony kontekst, a po brzegi wypełnione fikcją odtworzenie losów Marii dało jej dokładnie taki efekt.

Jaki to kontekst? Przede wszystkim – głęboko feministyczny. Protagonistkę poznajemy jako młodą dziewczynę, która w wyniku decyzji swojej krewnej, Eleonory Akwitańskiej, zostaje odesłana z dworu, aby zostać przeoryszą podupadłego angielskiego zakonu. Bohaterka opisywana jest jako wywodząca się z rodu wojowniczek olbrzymka, nie bardzo kojarząca się ani z życiem wśród fircykowatej szlachty, ani z klasztorem. Szybko okazuje się jednak, że ten drugi stanie się dla Marii prawdziwym domem.

Czym w takim razie jest „Wyspa kobiet”, jeśli nie powieścią historyczną sensu stricto? W dużym stopniu – utopią. Bohaterka trafia do ledwo przędącej instytucji, ale za sprawą swoich rozlicznych talentów i olbrzymiego samozaparcia zmienia ją w doskonale prosperującą posiadłość ziemską, która coraz mniej przypomina miejsce zesłania rozświetlane niekiedy wypalającym się szybko płomieniem wiary, a coraz bardziej – raj na ziemi stworzony przez i dla kobiet. Groff na szczęście jest pisarką na tyle świadomą, żeby wiedzieć, że to nie wystarczy; potrzebna jest jeszcze fabuła. Wypełnia więc klasztor kolejnymi romansami i wzajemnymi pretensjami (świetny wątek próbującej konkurować z ksienią nowicjuszki!), sięga także poza jego granice, aby historię zagęścić odrobiną przemocy, a do tego wszystkiego przez cały czas snuje jeden kluczowy dla Marii wątek, który bez przerwy znika z horyzontu i się na nim pojawia, dając czytelnikowi poczucie, iż powieść cały czas zmierza w określonym kierunku. Odbiorca śledzi go mimochodem, większość uwagi poświęcając fascynującym bohaterkom, wśród których jest oczywiście protagonistka, ale także większość spośród jej sióstr.

Kto za tę książkę łapać nie powinien? Miłośnicy powieści historycznej oczekujący popartego solidnymi źródłami wywodu na temat rzeczywistej postaci i bibliografii dłuższej od właściwej treści. Lauren Groff, tak jak można było spodziewać się po autorce „Fatum i furii”, napisała tekst na wskroś współczesny i o współczesnych problemach traktujący, choć ubrała całość w średniowieczny sztafaż. Komu mało głęboko feministycznego i niosącego nadzieję przekazu – ten może po „Wyspę kobiet” sięgnąć, bo nie zawiedzie się na pewno.

Bartosz Szczyżański