Nieznane jest nie tylko jej prawdziwe nazwisko, lecz nawet płeć – nikt do końca nie wie, czy książki te pisze mężczyzna, czy kobieta. W dobie internetu i możliwości bezpośredniego kontaktu z ulubionym pisarzem poprzez Facebook, Twitter czy Instagram, twórca, który wybiera anonimowość i milczenie, nie ma łatwo. Chyba że jest naprawdę dobry. Czy Ferrante to najlepsza współczesna włoska pisarka? Wielu jest o tym przekonanych.

Autor? Nieobecny

Choć tożsamość Eleny Ferrante jest objęta tajemnicą, w 2016 roku tygodnik „Time” umieścił ją na liście 100 najbardziej wpływowych osób na świecie. Wszystko dzięki olbrzymiemu sukcesowi cyklu, zwanego „Genialna przyjaciółka”. Zanim jednak do niego doszło, anonimowa pisarka wysyłając swoją pierwszą powieść, napisała do wydawcy:

Jak się okazało, najtańsza autorka przyniosła spore zyski. Sławę przyniósł jej cykl neapolitański, który otwiera „Genialna przyjaciółka”. Opowieść o dwóch dziewczynkach, przyjaciółkach z Neapolu, okazała się międzynarodową sensacją literacką. Mimo tego autorka (autor?) odmawia wywiadów i spotkań z czytelnikami. Jak możemy wyczytać na stronie polskiego wydawcy jej powieści, Wydawnictwa Sonia Draga, Ferrante mówi, że „nie wybrała anonimowości, ale nieobecność”.

Bestseller literacki, hit telewizyjny

To, co stanowi o sile prozy Ferrante, to między innymi niezwykle barwny język, którym opisywane są nie tylko wydarzenia, lecz też myśli i przeżycia wewnętrzne głównych bohaterek – w przypadku „Genialnej przyjaciółki” dziewcząt Eleny i Liny. Powieść ta przenosi czytelnika do Neapolu lat 50. Złożony, delikatny świat, składający się ze słów, spojrzeń i ulotnych emocji, działa na zmysły czytelnika – w ustach niemal czuć słony smak morskich kropel, skórę pieszczą ciepłe promienie włoskiego słońca, a w uszy wpada melodia neapolitańskiego dialektu. Cztery części cyklu zaintrygowały także filmowców – przełożenia prozy Ferrante na język filmowy podjęli się twórcy związani z HBO. Opowieść o trwającej sześćdziesiąt lat przyjaźni między dwiema kobietami wyreżyserował Saverio Costanzo – serial (liczący na tę chwilę dwa sezony) spotkał się z uznaniem widzów, zyskał także kilka prestiżowych nominacji.

W „Genialnej przyjaciółce” Ferrante udowadnia, że doskonale zna świat kobiet i potrafi ukazać go na kartach książek. Stąd też podejrzenie, że i sama autorka musi być kobietą. Spekuluje się, że za pseudonimem skrywa się tłumaczka Ferrante na angielski, Ann Goldstein; specjalne śledztwo czasopisma „Il Sole” miało z kolei wykazać, że książki te pisze tłumaczka na niemiecki, Anita Raja (jest ona żoną Dominico Starnone – twórcy, którego również podejrzewa się o pisanie jako Ferrante). W głąb kobiecego świata zabiera czytelnika Ferrante również w swej najnowszej powieści.

„Zakłamane życie dorosłych”

Po tym, jak neapolitański cykl rozpoczęty przez „Genialną przyjaciółkę” okazał się wielkim sukcesem i zachwycił tysiące czytelników (sprzedano 10 mln egzemplarzy w 40 krajach), poprzeczka dla kolejnej książki zawieszona była bardzo wysoko. Międzynarodową premierę „Zakłamanego życia…” można jednak uznać za udaną, a pierwsze recenzje są entuzjastyczne. „The New York Times” pisze: „Cóż za ulga, gdy autor, który napisał arcydzieło, wraca i znów udowadnia swój talent”.

„Zakłamane życie dorosłych” nie łączy się fabularnie z „Genialną przyjaciółkę” – poza tym, że akcja znów dzieje się w Neapolu. Pierwsze zdanie powieści – „Dwa lata przed tym, zanim mój ojciec nas zostawił, powiedział matce, że jestem bardzo brzydka” – zapowiada tematykę książki. Główna bohaterka, Giovanna, przechodzi z dzieciństwa w dorosłość. Opowieść o dojrzewaniu jest w wydaniu Ferrante wpisana w kontekst relacji z najbliższymi – grających wielką rolę w życiu dziewczyny ojca i matki. Obraz kochających rodziców zmieni się, a raczej zniekształci, wypaczy – gdy dziewczyna nawiąże bliską znajomość ze swoją ciotką. Obcesowa, bezpośrednia Vittoria, przed laty poróżniona ze swoim wykształconym, zatopionym w książkach bratem, nakazuje Giovannie: „patrz dokładnie, przypatrz im się”. Dziewczynka obserwując rodziców zaczyna odkrywać ich tajemnice i sekrety. Namiętności i zdrady nie są na kartach Ferrante zaskoczeniem (w końcu fakt rozstania rodziców zaanonsowany jest już na początku książki), lecz przyczynkiem do utraty niewinności głównej bohaterki.

Dyskomfort dojrzewania

Ferrante zestawia ze sobą wyedukowanych rodziców Giovanny, nauczycieli zajmujących się literaturą i pracą naukową, z ciotką Vittorią, opisywaną przez nich niemal jako czarownicę, potwora o sercu przeżartym nienawiścią. Kontrast między nimi podkreśla nawet miejsce zamieszkania (eleganckie wzgórza Neapolu i położona w dole dzielnica robotnicza) czy język (poprawny włoski kontra niezrozumiały na początku dla Giovanny dialekt neapolitański). Nic tu jednak nie jest czarno-białe, wręcz przeciwnie – mieni się tysiącami zmieszanych barw. Giovanna, opisywana podczas metaforycznej podróży, tranzytu, jakim jest dorastanie, zostaje skonfrontowana ze zdradą, przemocą i dziką, niemal odpychającą namiętnością. Nie brak tu jednak również obrazu czułej, miłosnej przyjaźni i zrozumienia, jakiego szukamy w drugim człowieku. Ferrante buduje świat kobiecych relacji, emocji i potrzeb. Ważne miejsce zajmuje tu wygląd (ojciec mówiący o „brzydocie” córki), obserwowanie zmieniającego się podczas dojrzewania ciała, znaczenie stroju, jaki należy założyć (przejście od dziewczęcych różowych fatałaszków aż po poważniejszą czerń).

Zawstydzenie, zażenowanie własną osobą, gonitwa myśli, ciągła analiza. Ferrante mistrzowsko kreśli portret psychologiczny Giovanny, biorąc pod lupę lęki i nadzieje tworzące dyskomfort charakterystyczny dla piekła, jakim jest bycie nastolatkiem. Czy lepsze od niego będzie nieuchronne wkroczenie w tytułowe życie dorosłych?

Książkę „Zakłamane życie dorosłych” można już kupić w księgarniach online. 

Artykuł na podstawie książki „Zakłamane życie dorosłych” Eleny Ferrante we współpracy z wydawnictwem

[ec]