Baba Jaga została w naszych umysłach zepchnięta do roli brzydkiej wiedźmy żyjącej w lesie i czyhającej na życie najmłodszych (i nie tylko). Straszy się nią niegrzeczne dzieci, w horrorach przeraża także dorosłych. Najbardziej znaną wersją jej historii jest ta z baśni braci Grimm o Jasiu i Małgosi. Baśń ta opowiada o dwojgu zagubionych dzieci, wygnanych z rodzinnego domu, które trafiają do chatki z piernika i wpadają w zasadzkę. Dzięki sprytowi udaje im się jednak pokonać złą wiedźmę i spalić ją żywcem w piecu. I wszystko kończy się szczęśliwie. Ale czy na pewno? A może coś w tej baśni poszło nie tak?

Baba Jaga to postać dużo bardziej złożona niż ta przedstawiona w baśni i do tej pory badacze nie powiedzieli jeszcze ostatniego słowa na jej temat. Z całą pewnością jest jednak kimś więcej niż złą wiedźmą i niekoniecznie też mieszka tylko w chatce z piernika. Kim zatem była, zanim chrześcijaństwo sprowadziło ją do roli straszaka na dzieci? Wielką boginią, matką, płodnością; pomagać miała w obrzędach inicjacji, przeprowadzała umarłych do zaświatów. Te i inne jej wcielenia znajdziecie w pięciu książkach, które koniecznie musicie przeczytać, aby odmienić swoje postrzeganie tej tajemniczej postaci!

„Biegnąca z wilkami” Clarisa Pinkola Estés

Zacznijmy od książki już klasycznej, czyli „Biegnącej z wilkami” – powszechnie znanej i kochanej na całym świecie opowieści o Dzikiej Kobiecie, drzemiącej w każdej z nas. To książka o powrocie do swoich pierwotnych instynktów i wartości, przypomnienie, żebyśmy, drogie panie, w życiu stawiały na intuicję i podążały drogą starych mądrości. A skoro mówimy o intuicji, to właśnie w jej kontekście odnajdziemy tutaj Babę Jagę i cudowną baśń o „Mądrej Wasylisie”.

Jak obeszła się z piękną Wasylisą? Odpowiedź na to pytanie i wiele więcej znajdziecie w „Biegnącej z wilkami”!

„Dom na kurzych łapach” Sophie Anderson

Marinka jest sierotą i mieszka razem z babcią. Niby nic nadzwyczajnego, gdyby nie fakt, że mieszkają razem z domu na kurzych łapach, który sam wybiera miejsce, do którego się przeniesie. I to, na jak długo tam zostanie. No i warto też dodać, że babcia Marinki jest Babą Jagą… Co noc w ogrodzeniu z kości otaczającym chatę palą się świece, a umarli ciągną w korowodzie, aby po raz ostatni ucztować z Jagą i udać się przez Bramę do gwiazd.

„Dom na kurzych łapach” to przepiękna współczesna baśń nie tylko dla dzieci i młodzieży. Znajdziecie tu, jak to na baśnie przystało, życiową mądrość, opowieść o sile rodzinnych więzi i Babę Jagę, jakiej nie znacie.

„Czerwona baśń” Wiktoria Korzeniewska

Rzadko zdarza się tak dobry debiut książkowy, ale w przypadku Wiktorii Korzeniewskiej nie mogło być inaczej. „Czerwona baśń” to opowiedziana na nowo historia Czerwonego Kapturka. Nie odnajdziecie w niej jednak zbyt wielu znanych schematów tej baśni, za to przeczytacie wiele o ludowej mądrości, poznacie słowiańskie opowieści i kwintesencję Baby Jagi. Nie sposób jasno stwierdzić, do jakiego lasu wejdziecie i jaką wiedźmę w nim spotkacie. Las „Czerwonej baśni” poplącze wasze ścieżki i sprawi, że odnajdziecie tę część Jagi, która znajduje się w was. A jeśli uda się wam wrócić, to powrócicie odmienieni i odmienione.

„Czerwona baśń” jest mroczną opowieścią, w której Baba Jaga nie musi być tym, kim się wydaje. To także pomost pomiędzy słowiańską tradycją Polski i Rosji. Nie wchodźcie do lasu! To takie proste ostrzeżenie. Posłuchacie?

„Kukułka i wrona” Magdalena Wolff

Wrena, bohaterka „Kukułki i wrony”, w ciągu jednego dnia straciła wszystko. W walce o życie posunęła się nawet do tego, żeby uciec do lasu pełnego duchów, w którym słowiańskie wierzenia żyją, jakby nigdy nic i mają się bardzo dobrze! W swojej wędrówce przez ten las trafia także do Baby Jagi, w którą Magdalena Wolff tchnęła wiele ze znanych nam podań na temat tej pradawnej wiedźmy.

Co się wydarzyło w chacie poza czasem? Jaki los spotkał Wrenę i Babę Jagę? Ta książka każe wam na nowo przemyśleć opowieść o Jasiu i Małgosi i sprawi, że zaczniecie się zastanawiać nad tym, co w tej znanej z dzieciństwa baśni poszło nie tak.

„Baba Jaga. Tajemnicza postać słowiańskiego folkloru” Andreas Johns

A jeśli już przeczytacie powyższe książki, to nadszedł czas na „Babę Jagę”. Nie inaczej! Tę książkę zostawcie sobie na koniec, jest ona bowiem spoilerem wszystkich poprzednich. Muzeum Mitologii Słowiańskiej złożyło na nasze ręce tłumaczenie naukowej monografii na temat tej niezwykłej postaci. Tłumaczka Katarzyna Byłów zadbała o to, aby książkę tę mógł przeczytać każdy, kto wiedzę na temat Baby Jagi zapragnie pogłębić. Jest to najlepszy w tej chwili zbiór podań, baśni, wierzeń i interpretacji na temat naszej słowiańskiej czarownicy. Po przeczytaniu tej monografii spojrzycie na Babę Jagę w zupełnie inny sposób. Uwaga! Możecie zostać oczarowani i oczarowane.

Ostatnimi czasy bardzo widoczny jest powrót do naszej rodzimej słowiańskiej tradycji. Powstaje coraz więcej powieści wykorzystujących rodzime wierzenia i folklor. Baba Jaga zajmuje w tym trendzie szczególne miejsce. Znajdziemy ją w powieściach polskich autorów i autorek, ale przebija się ona także do umysłów zagranicznych twórców. Ogromnie mnie to cieszy. Baba Jaga to bowiem nasza słowiańska duma i z całą pewnością nie powiedziała jeszcze ostatniego słowa.

Artykuł został po raz pierwszy opublikowany w 2021 roku