Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Kultura manuskryptowa jest zorientowana na wytwórcę, ponieważ każdy egzemplarz wymaga wydatkowania ogromnej ilości czasu konkretnego kopisty. Manuskrypty średniowieczne są przepełnione skrótami, które uprzywilejowują kopistę, ale są niewygodne dla czytelnika. Druk jest zorientowany na konsumenta, ponieważ przygotowanie poszczególnych egzemplarzy dzieła wymaga znacznie mniej czasu: kilka godzin spędzonych przy tworzeniu bardziej czytelnego tekstu udoskonali natychmiast setki tysięcy egzemplarzy. Skutki druku dla myśli i stylu nadal domagają się pełniejszego oszacowania (s. 187-188).

W wieku XIX zasadniczy zrąb stylu literackiego na Zachodzie formowała tak czy inaczej retoryka akademicka z jednym godnym uwagi wyjątkiem: stylu literackiego piszących kobiet. Spośród kobiet, których utwory publikowano - liczne przykłady od początku XVII wieku - tego rodzaju umiejętnością nie legitymowała się właściwie żadna. Poczynając od średniowiecza, dziewczęta nierzadko mogły wykazać się porządnym wykształceniem i stawały się sprawnymi zarządcami majątków o obsadzie pięćdziesięciu do osiemdziesięciu pracowników, majątków stanowiących często poważne przedsiębiorstwo, wykształcenia nie zdobywały jednak w instytucjach akademickich, gdzie uczono po łacinie retoryki oraz innych przedmiotów. Kiedy w XVII wieku pewna liczba dziewcząt pojawiła się w szkołach, nie były to ważne szkoły łacińskie, lecz nowsze - z językiem narodowym. Miały nachylenie praktyczne, na handel i sprawy domu, natomiast szkoły dawniejsze, oparte o wykład łaciński, przeznaczone były dla kandydatów do stanu duchownego, kandydatów na prawników, lekarzy, dyplomatów i innych zainteresowanych służbą publiczną. Piszące kobiety niewątpliwie ulegały wpływom czytanych dzieł, emanujących tradycją akademicką, retoryczną, opartą na łacinie, one same jednak zwykle wyrażały siebie na modłę odmienną, daleko mniej zretoryzowaną, związaną w sposób szczególny z narodzinami powieści (s. 174).