Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Kiedy przypominam sobie te ponure nikczemności dzikiego życia rosyjskiego, zadaję sobie chwilami pytanie: czy warto o tym mówić? I z głębokim przekonaniem odpowiadam sobie: warto; jest to bowiem zakorzeniona, podła prawda, która krzewi się bujnie aż po dziś dzień; trzeba ją poznać do gruntu, aby wraz z korzeniem wyrwać ją z pamięci, z duszy człowieka, z całego naszego życia, ciężkiego i haniebnego.

Ale jest jeszcze inna, bardziej pozytywna przyczyna, która zmusza mnie do opisywania tych nikczemności. Chociaż budzą wstręt, chociaż przytłaczają nas, dławiąc śmiertelnie mnóstwo pięknych charakterów, Rosjanin jest jeszcze mimo wszystko tak zdrowy i młody duszą, że walczy z nimi i zwalczy je.

Nie tylko to wprawia nas w zdumienie, że w naszym życiu taka jest gruba i urodzajna warstwa wszelakiego zbydlęcenia, ale i to, że poprzez nią - wbrew wszystkiemu - wyrasta zwycięsko to, co czyste, zdrowe i twórcze, to, co dobre, ludzkie, budząc niezachwianą wiarę w nasze odrodzenie dla jasnego, ludzkiego życia.