Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Kto więc dokonał właściwego wyboru: Pużak, Cyrankiewicz, Pilecki?
- To już kwestia światopoglądowa - stwierdził profesor Andrzej Paczkowski. - W końcu Cyrankiewicz z osobistego punktu widzenia dokonał najwłaściwszego wyboru, skonsumował życie, odgrywał rolę, umarł w łóżku. Ale kiedy mówimy o politykach, ich losy osobiste są drugorzędne, najważniejsze pozostaje to, co uczynili dla kraju. Cyrankiewicz wybrał drogę wejścia w zło, myślał tak jak wielu: zapisałem się do partii, bo im więcej będzie w niej uczciwych ludzi, tym partia będzie uczciwsza. Jeżeli jednak politycy z przeszłości mają służyć za wzorce, to należy lansować wzorzec bohaterski, a w każdym razie niezależny, jak Pużak czy Pilecki, a nie serwilistyczny, konformistyczny, jak Cyrankiewicz.
- Pużak i Pilecki są więc potrzebni, żeby ludzie mieli w co wierzyć, a Cyrankiewicz, żeby mogli normalnie żyć? - zapytałem.
- Pużak zrobił coś, na co ja nie miałbym odwagi - odparł profesor Paczkowski. - Dziś dla wielu chwalenie Pużaka to przejęcie tej części odwagi, której kiedyś im zabrakło. W naszej kulturze nie jest wzorcem serwilizm i konformizm. Cyrankiewicza mało kto przedstawi jako bohatera do naśladowania dla skautów. Chociaż oczywiście w normalnym życiu większość ludzi zachowuje się tak jak Cyrankiewicz.

Wszyscy ludzie władzy czuli się niepewnie. To odróżniało stalinizm od hitleryzmu. Ribbentrop nie obawiał się, że mu nagle aresztują sekretarkę i oskarżą, że była szpiegiem japońskim.

Ale cóż to wtedy znaczyło mieć "czyste ręce"? Odejść, umywając ręce od wszystkiego?

Teoria mniejszego zła zawsze ciążyła nad wszystkimi, którzy współuczestniczyli w tworzeniu PRL.