Alexander von Humboldt

Niemiecki podróżnik, przyrodnik i twórca nowożytnej geografii.
Od 1787 studiował na uniwersytecie we Frankfurcie (nad Odrą),uniwersytecie w Getyndze, akademii handlowej w Hamburgu oraz w akademii górniczej we Freibergu, którą ukończył jako inżynier górnictwa; 1790 towarzyszył w podróży po Europie J. Forsterowi, który wpłynął na jego umiejętności obserwowania przyrody i oceny krajobrazu. 1799–1804 odbył z A. Bonplandem podróż naukową do Ameryki Południowej, podczas której m.in. ustalał wysokości kolejnych terenów i badał wulkany (w tym Chimborazo),badał zależność temperatury powietrza od wysokości; wykazał też, że systemy rzeczne Amazonki i Orinoko łączą się; ogółem przebył ok. 8000 km; przywiózł bogate zbiory botaniczne, zoologiczne i mineralogiczne; podróż ta zapoczątkowała badania naukowe Ameryki Południowej. W 1829 na zaproszenie cara Mikołaja I Romanowa odbył podróż po Imperium Rosyjskie, poznając m.in. Ural, północny Kazachstan i południowo-zachodnią Syberię; zebrał bogate materiały naukowe i kolekcje przyrodnicze; m.in. wykazał, że Syberia Zachodnia, uważana dotąd za wyżynę, jest niziną; interweniował wtedy na rzecz zesłanych Polaków, m.in. T. Zana oraz J. Witkiewicza, który towarzyszył mu w podróży po stepach Kazachstanu; 1829 został członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie. Był pierwszym propagatorem poezji A. Mickiewicza w Niemczech. Autor wielu dzieł, w tym wielkiej, wszechstronnej syntezy wiedzy przyrodniczo-geograficznej o Ziemi i Wszechświecie: Kosmos, czyli rys fizyczny opisu świata (t. 1–5 1845–62, wydanie polskie t. 1 1849, t. 2–3 1851–52); zasłużył się w wielu dziedzinach nauk przyrodniczych; współtwórca geografii roślin; jako jeden z pierwszych zwrócił uwagę na potrzebę ochrony przyrody (twórca pojęcia „pomnik przyrody”); wprowadził do klimatologii izotermy; ujmował kompleksowo elementy środowiska geograficznego; stworzył, obok K. Rittera, podstawy geografii nowożytnej; sprawozdania z podróży naukowych, prace z historii odkryć geograficznych; misje dyplomatyczne zlecane przez dwór pruski. Podróż pana Humboldta... w koło ziemi (1809),Podróże (1861),Podróże po Ameryce podzwrotnikowej (1959). Dzieła von Humboldta, wydawane w wielu językach europejskich, dotarły do szerokich kręgów ówczesnej inteligencji oraz przyczyniły się do powstania działu geograficzno-podróżniczego w światowej literaturze. Imię von Humboldta noszą m.in. zatoki w Kalifornii i Nowej Gwinei, pasma górskie w Azji Środkowej i Nevadzie, lodowiec na Grenlandii, wiele miast w Ameryce oraz prąd na Oceanie Spokojnym (Prąd Peruwiański).