Georgi Danaiłow

Fabularyzowane wspomnienia bułgarskiego pisarza, scenarzysty i dramaturga Georgi Danaiłowa. Dotyczą historii związanych z zakupem domu we wsi w Rodopach przez niego oraz coraz większą ilość mieszkańców stolicy Bułgarii, w tym znajomych autora. Oczywiście mamy historię, w pewnym zakresie – na początku i końcu książki – przekazaną w miarę chronologicznie. Ale nie o to autorowi chodziło. Większość tekstu to gawędy o Rodopach i ulokowanych tam wsiach, ich mieszkańcach, zwyczajach i legendach. O tym, co ludzi łączyło i jednoczyło, a co dzieliło. Jak spędzali czas, pracowali i bawili się. Co jedli i pili oraz przede wszystkim - z kim i gdzie. I jak „nowoczesność”, najpierw komunistyczna a potem wolnorynkowa, zniszczyła styl życia mieszkańców rodopskich wiosek oraz więzi pomiędzy nimi. Na szczęście autor potrafi wszystko przekazać w formie ciekawej gawędy, z lekkim humorem i ironią, nawet wobec samego siebie i bliskich. W pewnym momencie czytelnik rozróżnia już bez trudu kolejne postacie jak baj Kiro, Joszka, Ahmed czy baj Petko. Widzi, że Danaiłow i część sofijczyków (zwanych też Szopami) przestała być obca dla miejscowych, wniknęli w ich środowisko. I wraz z autorem smutno mu się żegnać z nimi, karczmą, wspólnymi śpiewami czy wspomnieniami i legendami a także psem Goszo Danaiłowa. W ogóle mieszkańcy tamtejszych wsi mieli szczególny stosunek do zwierząt, co zwiększa szacunek czytelnika dla nich. Osobny temat to kwestia rodopskich muzułmanów. Chodzi o bułgarsko-języczną ludność wyznającą islam. Za czasów tureckich formalnie wyróżnianą, a później poniżaną przez ich chrześcijańskich współplemieńców i nazywaną pogardliwie „Pomakami” (pomocnikami Turków). Za czasów Żiwkowa zmuszonych do porzucenia tradycyjnych strojów, zwyczajów oraz zmiany imion na chrześcijańskie (a w każdym razie słowiańskie). Nawet gdy formalnie nie było konfliktów, a większość prawosławnych była co najmniej letnia (za komuny) i tak część z nich buntowała się przeciwko temu, by wśród stawiających płot na cmentarzu był wyznawca islamu. Smutne, tym bardziej, że w efekcie następuje turczenie się bułgarskich muzułmanów i ich emigracja do kraju występującego w ich obronie (o czym autor już nie napisał). Wielkie brawa dla Georgiego Danaiłowa za zachowanie dla potomnych miejscowych postaci, zwyczajów, folkloru a nawet gwary. Jednym słowem znakomita podróż w czasie i przestrzeni do innego stylu życia, pokazanego z większym taktem, szacunkiem i sympatią, niż czynił to Peter Mayle pisząc o Prowansji. Natomiast wydawcy należy się nagana. Po pierwsze za brak jakiejkolwiek notki o autorze, nie zamieszczenie blurba czy chociażby informacji o czym jest książka, wstępu lub chociaż posłowia. Równoważy to tylko pochwała za samo jej wydanie.