Wojciech Zawadzki

Książka porusza ciekawy a mało znany epizod walk polsko-bolszewickich na Pomorzu, ale właściwie również na Ziemi Dobrzyńskiej i północnym Mazowszu - czytelnik trafi tu bowiem na opisy zmagań z tych terenów. Tytułowe Pomorze ogranicza się właściwie tylko do obrony, a kilka dni później odbicia Brodnicy przez siły polskie. Reszta regionu pozostała (szczęśliwie) poza zasięgiem "czerwonej zarazy", więc występuje tylko jako tło, choć warte odnotowania są relacje z przebiegu przygotowań do odparcia wroga w twierdzach w Toruniu, Fordonie, Grudziądzu i Chełmnie. Ciekawy jest również początek książki,w którym autor przybliża sytuację Polaków na terenie Prowincji Prusy Zachodnie, plany powstania na Pomorzu (odnotowuje wystąpienia polskie w Chełmży, Czersku, a także wspomina o tych zupełnie nieznanych, np. w Tucholi). Sporo miejsca poświęcono procesowi zajmowania regionu przez Wojsko Polskie - kolejne działania Hallerczyków można prześledzić co do dnia. Wspomniano również o tzw. "Republice Gniewskiej", choć już całkowicie zabrakło miejsca na informację o plebiscycie tuż za Wisłą - na Powiślu, w wyniku którego 5 wsi, z największą z nich - Janowem, wróciło do Polski w lipcu 1920 roku. Był to jedyny sukces Polski na tamtych terenach (ogromna w tym zasługa lokalnych działaczy: T. Tollika i ks. I. Niklasa). Momentami nieco irytujący może być styl autora, któremu zdarza się rozwijać swoje rozważania, po czym urywać otwartym pytaniem. Również zakończenie książki nie sprawia dobrego wrażenia. Zamiast rozwinięcia samodzielnej narracji i podsumowania całości, autor zamyka tekst cytatem z paszkwilanckiego anonimu z l. 20 insynuującego, iż Roman Dmowski i Narodowa Demokracja "warcholsko" dążyli do oderwania byłych ziem zaboru pruskiego od Polski w 1920 r. Szkoda, że autor wybrał tak dziwne, nie mające właściwie związku z książką zakończenie. Zawsze bowiem lepiej mówić samemu. Historyk specjalizujący się w XX wieku zapewne niewiele nowego się z tej pozycji dowie, jednak zdecydowanie warto, aby sięgnęły po nią osoby zainteresowane dziejami Pomorza, czy też pasjonaci wojskowości i wojny polsko-bolszewickiej.