Gruzja i książki. Co Gruzini czytają w swoim języku?

Remigiusz Koziński Remigiusz Koziński
09.03.2021

Literatura gruzińska to określenie dużo bardziej skomplikowane, niż by się wydawało na pierwszy rzut oka. Kogo bowiem traktować jako gruzińskiego pisarza? Pokoleniu polskich pięćdziesięcio- czy sześćdziesięciolatków przychodzi na myśl Bułat Okudżawa. Tymczasem pytana o niego Megi Bibiluri, mieszkająca w Polsce gruzińska społeczniczka, zdecydowanie odradza określanie Okudżawy w ten sposób i podkreśla, że pisał po rosyjsku. Boris Akunin, w którego kryminałach zaczytywali się Polacy i Rosjanie, ma co prawda gruzińskie korzenie, ale sam określa się jako „moskwianin w trzecim pokoleniu”. Kim są więc gruzińscy pisarze?

Gruzja i książki. Co Gruzini czytają w swoim języku?

Urodzona w Tbilisi Nino Haratischwili, pisarka, której „Kotka i Generał”, dwutomowe „Ósme życie”, czy „Mój łagodny brat bliźniak” przełożone zostały na polski, wybrała do pisania swoich świetnych książek język niemiecki. Okazuje się więc, że znalezienie książek czytanych po gruzińsku przez Gruzinów wcale nie jest sprawą łatwą. Tym bardziej, że chodzi o książki popularne, a nie szkolne lektury czy poemat Szoty Rustavellego, wpisany w kanon literatury światowej. Krótki sondaż wśród znajomych i przyjaciół pozwolił jednak znaleźć kilku autorów, typowanych jako ci ulubieni.

Producent telewizyjny, bibliotekarz i tłumacz...

… to profesje reprezentowane przez pisarzy typowanych przez czytelników młodszego pokolenia. David „Dato” Turaszwili wymieniany jest przez kilkoro jako „jeden z najlepszych” albo wręcz „ulubiony”. Turaszwili to przede wszystkim pisarz, ale zajmuje się też produkcją telewizyjną i pisaniem sztuk teatralnych. Jego chyba najsłynniejsza, przetłumaczona na kilka języków, przejmująca powieść „Flight from the U.S.S.R.” („Lot z ZSRR”) miała najpierw swój sceniczny pierwowzór. Opowiada o nieudanej próbie porwania samolotu przez kilkoro młodych ludzi. Pochodzili oni z rodzin gruzińskich intelektualistów i próbowali porwać samolot, aby wylądować nim w Turcji. Swoją desperacką próbę część przypłaciła śmiercią podczas interwencji rosyjskiej grupy antyterrorystycznej na pokładzie samolotu. Ci, których aresztowano, zostali później skazani na karę śmierci przez rozstrzelanie lub wieloletnie więzienie.

Gruzińska dziennikarka telewizyjna Arabella Kordzakhia wymieniła wśród najpopularniejszych twórców także poetę Giorgiego Kekelidze. Kekelidze jest w Gruzji nieomal literackim celebrytą, nie tyle dlatego, że młodzież zaczytuje się tomikami jego wierszy – choć ma oczywiście swoich fanów – ile z powodu ogromnej pracy, jaką wykonuje, by popularyzować gruzińską literaturę wśród swoich rodaków. Prowadzi rubrykę literacką, promuje książki w stacjach radiowych i telewizyjnych. Jest też dyrektorem oficjalnej Biblioteki Narodowej Parlamentu Gruzińskiego, czyli odpowiednika polskiej Biblioteki Narodowej. Dodatkowo uruchomił jej wersję on-line, digitalizującą zbiory. Jego eseje o książkach są, jak twierdzą młodzi Gruzini, niezwykle popularne.

Wśród kolejnych nazwisk, wymienianych szczególnie przez młodsze pokolenie studiujące w Tbilisi, pojawia się także nazwisko Davita Gabunii, pochodzącego ze Swanecji pisarza i tłumacza. Ogromnej popularności przysporzyło mu przetłumaczenie na gruziński serii książek o Harrym Potterze. Jego debiutancka powieść „Falling Apart” stała najlepiej sprzedającą się gruzińską książką w roku 2017 (wydanie niemieckie nosi tytuł „Farben der Nacht”).

Gamsakhurdia, Gotua i Dumbadze – pokolenie nieco starsze

Gamsakhurdia to nazwisko, które zainteresowanym Gruzją może kojarzyć się z polityką. I słusznie. Jednak jeśli chodzi o literackie talenty związane z tym rodem, należy się cofnąć pokolenie wstecz. Konstantin Gamsakhurdia to bowiem ojciec Zviada – wcześniej opozycjonisty, a po odzyskaniu przez Gruzję niepodległości prezydenta tego kraju. Konstantin to autor przede wszystkim monumentalnych powieści historycznych, wśród których do najbardziej znanych należy czterotomowy „Dawid Budowniczy”. Książka opisuje dwunastowieczną, feudalną Gruzję, a Gamsakhurdia pracował nad nią przez dwanaście lat.

Wspominana już wcześniej Megi Bibiluri przypomina też Levana Gotuę, autora książek historycznych z najbardziej chyba znanym ośmiotomowym cyklem „Bohaterowie z Varamu”. Książka ta była pisana w Workucie, gdzie pisarz był więziony, a następnie potajemnie, we fragmentach, przesyłana do Gruzji. Opisuje historię tego kraju z XVI i XVII-wieku. Arabella Korzakhia przypomina też nazwisko Nodara Dumbadze, który jako jedyny z wymienionych doczekał się całkiem sporej liczby polskich przekładów, co prawda w latach 70. I 80. XX wieku, ale z pewnością można jeszcze te tomy znaleźć w antykwariatach. Dumbadze pisał zarówno książki dla dorosłych („Kukaracza” czy „Białe flagi”) jak i dla dzieci („Gagatek”).

Wspomniani wyżej autorzy to zaledwie szczyt wierzchołka góry lodowej, warci wymienienia także dlatego, że większość z nich nie doczekała się jeszcze polskich przekładów. Sporą listę polskich przekładów Czytelnicy znajdą oczywiście w bazie lubimyczytac.pl. Jej uzupełnieniem może być lista współczesnych gruzińskich pisarzy wraz z angielskimi przekładami fragmentów ich utworów, którą opublikowała bookplatform.org, poświęcona książkom z Gruzji, Ukrainy i Armenii. Byłoby wspaniale gdyby wielbiciele literatury i kultury Gruzji zechcieli się też podzielić swoimi własnymi literackimi odkryciami w komentarzach.


komentarze [2]

Sortuj:
więcej
Niezalogowany
Aby napisać wiadomość zaloguj się
tsantsara  - awatar
tsantsara 12.03.2021 10:19
Bibliotekarz

Przydatny link do listy, ale szkoda, że tak mało z tych współczesnych przetłumaczono. Mimo, że 4 lata temu Gruzini byli gośćmi festiwalu literackiego Miesiąc Spotkań Autorskich
https://ksiazka.net.pl/miesiac-spotkan-autorskich-gosc-honorowy-gruzja-znamy-pelny-program
i z tej okazji przetłumaczono sporo fragmentów prozy i trochę wierszy do informatora festiwalowego,...

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post więcej
Remigiusz Koziński - awatar
Remigiusz Koziński 09.03.2021 12:56
Redaktor

Zapraszam do dyskusji.

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post