Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Gdzie zatem szukać klucza do zagadki jego śmierci: w jego książkach czy biografii? Zmistyfikował swój życiorys, tak że niemal nie sposób odróżnić prawdy od zmyślenia.

Ale takie właśnie - wykolejone - były dzieje jego kraju, taki właśnie - skazania na przemiał - był los wszystkiego, co kochał. Na tym śmietniku odnalazł cudowny lek na historię: w zwyczajnym, powszednim życiu znalazł remedium na rutynę i zobojętnienie.

Problem Miłosza Pipki z "Pociągów pod specjalnym nadzorem: był jego (Hrabala) problemem.

Boleśnie odczuwał istnienie niewidzialnej bariery, oddzielającej go od prostych ludzi, imponujących mu spontanicznym "bezproblemowym" podejściem do życia.

Kafka, pisząc wyłącznie o sobie, mówi coś o każdym z nas; Hrabal najwięcej mówi nam o sobie, gdy pisze o innych.

I on sam, kiedy zacznie wydawać książki, zostanie utożsamiony z plebejskimi bohaterami swych utworów; u nas wręcz będzie się go nazywać "czeskim Janem Himilsbachem".

Należy ostrożnie podchodzić do deklaracji Hrabala o autobiograficznym charakterze jego prozy.

Całe pisarstwo Hrabala było poszukiwaniem piękna tam, gdzie przed nim nikt go nie zobaczył - i gdzie bez Hrabala może nigdy byśmy go nie zobaczyli.

Jednak fakt, że jeden z największych czeskich prozaików zgodził się współpracować z reżimem, który z premedytacją niszczył to, co najlepsze w rodzimej kulturze, musiał budzić co najmniej zażenowanie.

Taka wersja wydarzeń była na rękę kierownictwu szpitala i lekarzom, którzy mieli wszak obowiązek opiekowania się pisarzem.

(Hrabal) nie wyrządził jednak najmniejszej krzywdy nikomu, z wyjątkiem samego siebie.

Napisał kilka cudownych książek, bez których literatura światowa byłaby uboższa; nasz świat byłby uboższy bez niego. Zasłużył więc na te odrobinę sławy, która mu przypadła w udziale. Bo jeśli nie on, to kto?

Ale i on, tak jak jego mistrz Haśek, okupił własnym życiem swoje książki. I dzięki temu nadal w nich żyje. Nadal też żyją bohaterowie jego prozy: matka, ojciec, stryj Pepin, Vladimirek, Hanťa, Jan Dzieciątko, Miłosz Pipka i inni.