Pomiędzy

Po dwudziestu minutach jest wciąż bezbramkowy remis, a ja myślę o opowiadaniach Berlin. Pomiędzy sukcesem a porażką jest cienka granica. Prawdziwy talent zawsze się obroni, ale niekoniecznie ktoś w porę go zauważy. Chyba właśnie o to chodzi – o dostrzeżenie i docenienie przez krytyków. Nie wiem, czy ktoś za trzydzieści lat wróci do akurat tego finału, ale Berlin będą czytać na pewno (he, finał grają w… Berlinie). I jest w tym jakaś pociecha.

Czwarty tom „Opowiadań amerykańskich” to absolutna perełka. „Instrukcja dla pań sprzątających” zapewne jest i będzie najmocniejszym punktem tej serii. Każde z czterdziestu trzech opowiadań jest interesujące, angażujące, magnetyczne i emocjonalne. Lucia Berlin zaskakuje już od pierwszego akapitu. Jej spostrzegawczość, pasja i gawędziarstwo jednoznacznie potwierdzają, że obcujemy z niezwykłą prozą. Uważam więc, że wszystkie komplementy, jakie wam przyjdą do głowy, w tym przypadku, są w pełni zasłużone.

Berlin podejmuje wiele różnych tematów. Poznajemy więc małą dziewczynkę zobligowaną do wyrwania zębów własnego dziadka, sprzątaczkę uczącą kradzieży, matkę w delirium próbującą zdobyć alkohol, pielęgniarkę podczas ostrego dyżuru, zakochaną w prostym chłopaku uczennicę czy kobietę w ośrodku odwykowym. Wszystkie historie są pewnym wycinkiem rzeczywistości, wybranym trochę przypadkowo. Tutaj nie ma głębokiego przesłania czy zawiłej konstrukcji. Berlin skupia się na fragmentach życia, ważnych, intensywnych, wzruszających, trudnych. Nie koloryzuje, nie przesadza, z reporterską wręcz dokładnością opisuje to, co słyszała, widziała, czuła.

Elementem łączącym poszczególne opowiadania jest samotność oraz brutalna rzeczywistość. Chociaż „brutalna” to niekoniecznie dobre słowo, gdyż nie chodzi mi o przemoc. Życie wielu bohaterów to ciągła walka o przetrwanie kolejnego dnia, a także poszukiwanie szczęścia. Nawet podczas podróży do kliniki aborcyjnej czy wspierania siostry chorej na nowotwór. Tym samym wiemy, co trapiło autorkę i w jakim otoczeniu przebywała – pomiędzy trzeźwością a alkoholizmem, pomiędzy biedą a stałą pracą. Wielość ciekawostek, a także trafność spostrzeżeń powodują, że stopniowo nabieramy przekonania o wielu elementach autobiograficznych w opisywanych historiach.

Berlin należy również pochwalić za zachwycający styl. Autorka uwodzi frazą od pierwszych stron i to również świadczy o sile jej opowiadań. Przez to bardzo trudno odkleić się od tych historii. Zwłaszcza, że całość okraszona jest nienajgorszym poczuciem humoru. Dodatkowo Berlin z łatwością zmienia tempo, rzuca zaskakujące puenty i w ogóle sprawia, że te obyczajowe opowieści czyta się z uwagą i ciekawością.

„Instrukcja dla pań sprzątających” to jedna z lepszych rzeczy, jakie czytałem. Kropka. Wiele Berlin ukryła w swoich opowiadaniach i czystą przyjemnością jest konfrontowanie tego z własnymi spostrzeżeniami. Myślę, że wrócę do tych historii, chociaż trudnych, i przeczytam je na innym etapie swojego życia. Ale już wiem, że zachwyt pozostanie, gdyż wspaniałą literaturę naprawdę łatwo poznać.

Michał Wnuk