Komunizm w Polsce chyli się ku upadkowi, na scenę wkracza „Solidarność”. Prezes jednej z warszawskich fabryk zdaje sobie sprawę, że lada dzień może pójść z torbami, więc postanawia się zabezpieczyć i zalegalizować związek zawodowy. Układa się więc z dwoma pracownikami: Wojtkiem Zarzyckim i Arturem Wiktorowiczem. Artur to zwykły obywatel, który tak jak wszyscy na śniadanie je mortadelę i popija gorzką herbatą, do pracy jeździ tramwajem wypchanym szarymi, umęczonymi ludźmi. Ma kochająca żonę i dwoje dzieci. Pracował na różnych stanowiskach, w domu naprawi co trzeba, studia zrobił, ale woli się nie wychylać. Do czasu, aż kupuje pióro, którym ponoć pisał sam towarzysz Stalin, a w jego głowie rozlega się tajemniczy, władczy głos.

Po opisie z okładki spodziewałam się czegoś zupełnie innego. I przez te oczekiwania trudno mi było początkowo czytać. Z niecierpliwością czekałam na gwałtowny zwrot, na wypłynięcie elementu nadprzyrodzonego. Tymczasem akcja rozkręcała się powoli, Artur zmieniał się powoli, a fantastyki w tym jak na lekarstwo. Dopiero po ⅓, kiedy w pełni dotarł do mnie zamysł autora, wszystko nabrało sensu, a ja dałam się wciągnąć całkowicie.

Artur – główny bohater i do pewnego momentu narrator – pracuje na sympatię czytelnika. Postępuje nie do końca dobrze i moralnie, ale da się go zrozumieć, usprawiedliwić. Nawet kiedy z zimną krwią zabija trzech ludzi. Właściwie każdy jego ruch można logicznie uzasadnić, wszystko prowadzi do oczekiwanych konsekwencji. Jednak to nie tylko zasługa bystrego umysłu i umiejętności szybkiego reagowania na zmienne czynniki. Arturowi ktoś pomaga. Ktoś, kogo nie widać, ktoś, komu ciągle mało, kto łaknie wszechwładzy, kogo nie da się zniszczyć.

Mówi się, że każda kolejna książka Gołkowskiego jest lepsza od poprzedniej. Łatwo w to uwierzyć, czytając „Moskala”. Napisany bogatym, soczystym językiem, z dosadnymi opisami, realnymi bohaterami, trzymającą w napięciu akcją i z nutą fantastyki. Autor dokładnie i szczegółowo odmalowuje świat, którym rządzą pieniądze. W tym świecie władzę ma ten, kto umie inwestować, a potem upomnieć się o swoją dolę. Najwięcej znaczy ten, kto nie cofnie się przed niczym i usunie każdą przeszkodę ze swojej drogi do władzy.

To nie jest świat dla słabych ludzi. Ani dla czytelników o słabych nerwach. Sprawdźcie, czy dacie radę…

Ewa Jemioł