O jakie konkretnie elementy rzemiosła chodzi? O konstruowanie autorskich światów – spokrewnionych z rzeczywistością, ale niekoniecznie rządzących się dokładnie tymi samymi prawami – i wciąganie w nie czytelników. Pisałem przy okazji recenzowania poprzedniej powieści autora, świetnego „Kultu”, o tym, jak szybko wnikam w jego dzieła – i tu mógłbym żywcem tamte akapity przepisać. „Chodź ze mną” toczy się na dwóch planach czasowych, współczesnym i historycznym, przy czym ten pierwszy przez przytłaczającą większość tekstu stanowi zaledwie przystawkę przed głównym daniem, czyli dla tego drugiego – i to on, pozornie trudniejszy, bo niewielu czytelników zna doskonale realia peerelowskich lat 50., pochłania odbiorcę natychmiast. Orbitowski wykorzystuje bardzo proste narzędzia: kreuje dwóch (dosłownie dwóch, przy czym drugi pojawia się nieco później!) BARDZO charakterystycznych, przerysowanych wręcz bohaterów antagonistów, jednego z nich obdarzając astronomicznie wysoką charyzmą, z drugiego zaś robiąc zwykłą gnidę, i każe czytelnikowi za nimi podążać. Parafrazując klasyka, można stwierdzić, że reszta jest przyjemnością.

A to dlatego, że „Chodź ze mną” to powieść genialna w jednym wymiarze: niesienia rozrywki. Bardzo dużo w tym szalonego romansu, trochę sensacji, trochę politycznego thrillera, trochę szpiegowskich rozgrywek, trochę – cóż za szaleństwo – fantastyki naukowej, choć lepiej pasowałoby tu chyba anglosaskie określenie mystery, bo tajemnicze nadnaturalne zdarzenia czają się gdzieś na granicy głównego toku narracji. W opowieści Heleny Barskiej, matki faceta spisującego jej słowa po jakichś sześćdziesięciu latach, życie staje się jedną wielką przygodą. Tutaj każdy dzień jest wyjątkowy, a każda chwila pełna emocji. O takiej codzienności można co najwyżej śnić – i trochę jak sen (lub majak, z czym bardzo zręcznie i ze smakiem gra autor) tę historię się czyta. Ale zaraz, pojawia się przecież pytanie: kiedy pora na oddech? Czy nie jest to pulpowo przegięta, zbyt intensywna jazda bez trzymanki?

Pewnie byłaby, gdyby nie plan współczesny. Dustin Barski nie jest tylko sumiennym skrybą, który spisuje słowa matki, lecz także komentatorem. I tutaj objawia się pisarski zmysł Orbitowskiego (albo zbawcze działanie doradców i redaktorów), bo „Chodź ze mną” nie jest historią Heleny z wtrętami syna pasującymi do wszystkiego jak kwiatek do kożucha, lecz podwójną helisą, w której obie linie są ze sobą nierozerwalnie splątane i bez siebie stanowiłyby co najwyżej ciekawostkę. Przygodowa, przeładowana emocjami opowieść starszej kobiety potrzebuje dopełnienia przez bardziej stonowane, czerpiące nieco z prozy obyczajowej zapiski syna, a ta druga nie mogłaby się w ogóle urodzić, gdyby nie pierwsza. Proporcje między nimi zmieniają się w trakcie lektury, początkowo przebywamy przede wszystkim z Heleną (widzianą z perspektywy syna), w finale natomiast tylko i wyłącznie z nim, ale nie wyobrażam sobie, żeby którykolwiek z tych wątków miał zadziałać osobno. Synergia wynosi oba na zupełnie inny poziom. Wisienką na torcie tej dwutorowości jest fakt, że chwilami pojawia się w tekście jeszcze trzeci głos, który stanowi ostatni kurek bezpieczeństwa – z podziękowań wynika, iż podziękować za niego powinniśmy Jackowi Dukajowi. I dziękujemy, bo Klara, żona Dustina, dodatkowo wzbogaca powieść.

Do „Chodź ze mną” mam tylko jeden zarzut – a właściwie nie zarzut, lecz dopowiedzenie, które powinno nieco rozjaśnić sytuację: nie jest to żaden ważny głos w kontekście relacji matka – syn, choć gdzieniegdzie jako taki próbuje się go przedstawiać. To błąd, bo powieść Orbitowskiego jest kolejnym powieleniem absolutnie wytartego schematu, w którym dziecko kocha rodzica nad życie – i to tyle. Na tej płaszczyźnie nie wydarza się nic; Dustin od początku zrobi wszystko dla Heleny, a gdy jej stan zdrowotny się pogarsza, to wyraźnie odczuwa to na własnej skórze, ale jakiegoś bardziej specyficznego napięcia czy dynamiki nie ma tu wcale. Dlaczego syn darzący matkę wielkim uczuciem miałby być w jakimkolwiek stopniu zaskakujący?

Nie zmienia to faktu, że „Chodź ze mną” jest książką szalenie, cóż, czytalną, żeby zaadaptować pojęcie zwykle odnoszone do gier komputerowych. Za sprawą szaleńczego tempa oraz całego zatrzęsienia zwrotów akcji przemienia życie w szarym PRL-u w wielką przygodę, oferując czytelnikowi rozrywkę na absolutnie najwyższym poziomie, a jednocześnie, dzięki mnogości komentarza, nie obraża jego inteligencji i w pewien sposób pomaga zawiesić niewiarę. Nie jest to rzecz zdolna odmienić literacki świat, ale gdyby polski rynek regularnie dostarczał literatury środka na tym poziomie, to bylibyśmy w kraju najszczęśliwszymi czytelnikami na ziemi.

Bartosz Szczyżański