II wojna światowa z jej okrucieństwami była wydarzeniem nieporównywalnym z niczym innym w dziejach świata. Miliony ludzi zostało bestialsko i z premedytacją zamordowanych. Ci, którzy przeżyli, musieli dźwigać niewyobrażalną moralną traumę. Jak żyć dalej z doświadczeniem pobytu w obozie zagłady? Jak zmagać się z codziennością, mając w pamięci swój pobyt w Auschwitz? Jak na nowo zaufać ludziom? W jaki sposób powrócić do zwykłego życia? Czy można zapomnieć? Czy można zapomnieć strach, grozę śmierci? Czy zamykając oczy, można widzieć coś innego niż stosy trupów?

Wiele takich kwestii porusza literatura. Książki starają się oddać to, co tak trudno wyrazić słowami. Przekonujemy się o tym, sięgając po zbiór opowiadań Seweryny Szmaglewskiej pod tytułem „Tak wiele jest strachów”. Książka ukazała się nakładem wydawnictwa Prószyński i S-ka. Po raz pierwszy zostały w niej zebrane wszystkie opowiadania Szmaglewskiej. Zatrzymajmy się na chwilę przy osobie autorki. Seweryna Szmaglewska urodziła się w 1916 roku. Studiowała na Uniwersytecie Jagiellońskim i Uniwersytecie Łódzkim. 18 lipca 1942 roku została aresztowana przez Niemców i osadzona w obozie Auschwitz-Birkenau. Przeżyła tam kilka lat, aby 18 stycznia 1945 roku uciec z marszu śmierci. W tym samym roku napisała głośną książkę „Dymy nad Birkenau”. Opisała w niej swoje obozowe przeżycia. Książka ta została uznana za materiał dowodowy podczas procesów nazistów w Norymberdze. Sama Szmaglewska składała podczas niego zeznania – jako jedyna Polka. Zmarła w 1992 roku.

W swoich opowiadaniach autorka dotyka trudnej tematyki wojennej i obozowej. Podczas lektury uświadamiamy sobie, że w 1945 roku ustały działania wojenne. Czy jednak oznaczało to prawdziwy koniec wojny? Jak w nowym świecie mają odnaleźć się ci, którzy przeżyli? Jak znaleźć odpowiedź na pytanie, dlaczego akurat oni dostali taką szansę od losu? Ocaleni to ludzie, w których jest „wiele strachów”. W nowej rzeczywistości czują się trochę niepewnie. Boją się przyszłości. Chcą zapomnieć o traumach z przeszłości? Czy jest to możliwe?

W swoich opowiadaniach Seweryna Szmaglewska prowokuje do refleksji i zadumy. Jej opowiadania wymagają wyciszenia i skupienia. Nie jest to lektura łatwa w odbiorze. Opowiadania zostały ułożone według chronologii powstawania. Wiele z nich poraża swoją brutalnością, zimnym językiem, który miał oddać grozę opisywanych wydarzeń. Czy ci, którzy tego nie przeżyli, są w stanie cokolwiek z tego zrozumieć? Czy groza czasów wojny może być poddana próbie jakiekolwiek interpretacji? Czy można oddać słowami to, co wydarzyło się, chociażby w Auschwitz?

„Tak wiele jest strachów” to książka dość wymagająca. Wymagająca zaangażowania i skupienia. Wymagająca czasu. Niepozostawiająca obojętnym. Tytuł wart naszej uwagi.

Wojciech Sobański