Na podstawie tego, co wiemy o działaniu ludzkiego mózgu, a wiemy coraz więcej, można z coraz większą pewnością dowieść, że zmiany, których w ostatnich latach doświadczamy, mają bezprecedensowy charakter. Nasze mózgi w drodze ewolucji nie przystosowują się tak szybko do środowiska, w jakim dziś funkcjonujemy, i wciąż bardziej przypominają mózgi myśliwych i zbieraczy sprzed dziesiątek tysięcy lat. Nasze życie jest dziś dużo bezpieczniejsze, bardziej przewidywalne, dłuższe i zwykle dostatnie. Czy dzięki temu jesteśmy bardziej szczęśliwi?

Niekoniecznie. Podobnie jak naszym przodkom nie pozwala nam na to instynkt, który tuż po chwili szczęścia, zaspokojenia podstawowych potrzeb, wypatruje kolejnego zagrożenia, nie pozwala spocząć na laurach, tylko stymuluje do kolejnego wysiłku. Nasze szanse na przetrwanie zależały od ilości posiadanych informacji – im ich więcej, tym lepiej. Dziś to telefony, internet i media społecznościowe zaspokajają naszą potrzebę gromadzenia informacji. Potrzebę, od której nie możemy się uwolnić. Sprawdzamy telefony niemal w każdej wolnej chwili, ale także w trakcie wykonywania innych czynności, przed zaśnięciem i tuż po przebudzeniu, a czasem nawet w nocy. Usprawiedliwiamy się, mówiąc, że życie wymaga od nas wielozadaniowości, i to nic takiego, że w trakcie pracy kilka minut z każdej godziny przeznaczamy na przejrzenie powiadomień. W istocie wielozadaniowość to mit, mózg 97% z nas potrzebuje czasu na przezbrojenie, gdy zmienia rodzaj wykonywanej aktywności. W tym czasie nie jesteśmy w stanie maksymalnie się skoncentrować. Zawsze więc będziemy pracować mniej wydajnie, wykonując kilka zadań jednocześnie.

Zmniejszona koncentracja, wydłużony czas potrzebny na wykonanie zadania – nie są to wnioski optymistyczne, jednak nie one martwią najbardziej. Naukowcy biją na alarm, jeśli chodzi o wpływ nowoczesnych technologii na problemy zdrowotne. Chodzi tu zarówno o zdrowie fizyczne, jak i psychiczne, a niepokojące zmiany dotyczą zwłaszcza dzieci i młodzieży, niepamiętających rzeczywistości sprzed cyfrowej rewolucji. Wiele badań pokazuje, że zbyt dużo czasu spędzanego przed ekranem smartfona prowadzi do kłopotów z koncentracją, ze snem, do pogorszenia wyników w nauce, zmniejszenia aktywności fizycznej. Wszystkie te czynniki razem wzięte i każdy z osobna zwiększają ryzyko wystąpienia depresji czy innych zaburzeń psychicznych.

Oczekiwanie na nagrodę w postaci lajków i komentarzy może być tak samo uzależniające jak hazard. Scrollowanie portali społecznościowych powoduje, że młodzież wciąż porównuje się z innymi, stawia przed sobą wyśrubowane wymagania, którym trudno sprostać. Kontakty wirtualne zastępują normalne życie towarzyskie, tak przecież potrzebne do budowania relacji z innymi w toku całego dalszego życia. Również argument, że przy pomocy urządzeń mobilnych dzieci będą się lepiej rozwijać, jest prawdziwy tylko po spełnieniu pewnych warunków. Muszą być to dzieci starsze oraz korzystające z urządzeń w sposób ściśle kontrolowany. Badania oceniające wpływ posługiwania się urządzeniami mobilnymi przez małe dzieci pokazują, że nieograniczony dostęp do nich spowalnia rozwój.

Prawdopodobnie mobilny internet nie pozostaje bez wpływu również na możliwości intelektualne dorosłych. Mózg jest sprytnym narzędziem, nie będzie wykonywał pracy, gdy coś go w niej może wyręczyć. Korzystając stale z nawigacji, tracimy powoli umiejętność orientacji w terenie, czytając tę samą książkę w formie e-booka, zapamiętujemy mniej niż w przypadku wersji papierowej. W ogóle korzystanie z treści poprzez urządzenia mobilne nie wyrabia w nas nawyku dogłębnej analizy tekstu, a raczej pobieżnego przeskakiwania od jednej informacji do drugiej. Istnieje zatem ryzyko, że zbyt długie korzystanie z nich rozleniwi mózg, obniżając naszą inteligencję.

Ten czarny scenariusz skłania do refleksji. Jeśli czujemy się bardziej przygnębieni, zmęczeni i zestresowani, spróbujmy zastosować się do prostych rad autora związanych z ograniczaniem lub dyscyplinowaniem naszego korzystania z urządzeń mobilnych. Jeśli dzięki temu zauważymy poprawę jakości życia, snu, stawiane w książce tezy będziemy mogli samodzielnie zweryfikować. Przyjemnej lektury i owocnych badań!

Monika Kurek