Wyspa Blackwell (obecnie znana jako Wyspa Roosevelta) to wąska wyspa w Nowym Jorku, położona na rzece East River. To właśnie tam zabierze nas Stacy Horn w swojej książce „Wyspa potępionych. Prawdziwa historia wyspy Blackwell”, by pokazać prawdziwe piekło na ziemi. Przeniesiemy się do XIX wieku, czasu odkryć, ale także niewiedzy, choć trzeba przyznać, że to nie tłumaczy tego, co wydarzyło się na wyspie. Swoją książkę autorka podzieliła na pięć części, z których każda opowiada historię jednego z budynków oddanych do użytku na wyspie Blackwell – wyspie, która do tej pory powoduje dreszcze.

Naszą mroczną wycieczkę rozpoczniemy od nowojorskiego zakładu dla obłąkanych, do którego można było bardzo łatwo trafić. Nieodpowiednie zachowanie, źle sformułowane zdanie, brak znajomości języka, a także ukochana rodzina, chcąca się pozbyć niewygodnego krewniaka, były idealnymi pretekstami do zamknięcia w tych kamiennych ścianach. Ścianach, które powstały z zamysłem pomocy, a stały się piekłem na ziemi, z którego rzadko ktokolwiek wychodził żywy. Przeludnienie, tragiczne warunki sanitarne – choć szczerze mówiąc, tam żadnych warunków nie było, bo kąpanie wielu osadzonych w jednej wodzie można jakkolwiek określić? Brak wykwalifikowanej opieki medycznej, bo trudno skazanych przebywających w zakładzie karnym nazwać odpowiednim personelem, sprawiał, że dla większości był to ostatni przystanek na ziemskim padole.

Kolejne części przeprowadzą nas przez dom pracy przymusowej, przytułek dla ubogich, zakład karny i szpitale dla ubogich, w których to przypatrzymy się upadkowi jakichkolwiek zasad moralnych. W tym miejscu warto dodać, że nad wszystkimi instytucjami na wyspie sprawował pieczę Wydział Publiczny Instytucji Dobroczynnych i Poprawczych. Jak zatem możecie się domyślić, ubodzy, którymi miano się opiekować, często byli traktowani na równi z przestępcami, a kwestie przeludnienia jeszcze bardziej zacierały owe granice. Dzieci często przebywały z dorosłymi, ucząc się tak naprawdę od nich przestępczego fachu. Drobni przestępcy czy osoby skazane za włóczęgostwo osadzani byli z recydywistami. Wszystko to oczywiście w ramach górnolotnych haseł o zapewnieniu odpowiedniej opieki, resocjalizacji i pomocy. Szkoda tylko, że za tym pięknym przesłaniem kryły się przeludnienie, brud, zgnilizna i znieczulica. Prawda była też taka, że kto raz trafił na wyspę Blackwell, otrzymywał piętno, którego ciężko było się pozbyć.

„Wyspa potępionych. Prawdziwa historia wyspy Blackwell” to opowieść nie tylko o potworach i zaniku człowieczeństwa. To historie niektórych osadzonych, którzy trafili tam albo niesłusznie, albo których wyspa wchłonęła. To także przykłady osób, które chciały pomóc przebywającym na wyspie. Poznamy wielebnego, który przez wiele lat starał się dbać o dusze mieszkańców. Dążył do poprawy ich bytu, okazywał drobne gesty przyjaźni i pomocy. To historia Nellie Bly, która postanowiła zamknąć się na dziesięć dni w nowojorskim zakładzie dla obłąkanych po to, aby pokazać wstrząsającą prawdę opinii publicznej o owym miejscu. Stacy Horn w swojej książce ukazała także moralność dziewiętnastowiecznych nowojorczyków – to, jak patrzyli na świat i postrzegali niektóre rzeczy. Jak skonstruowane było życie i jak chęć władzy przysłaniała wszystko.

Książka Stacy Horn należy do literatury faktu, ale czytając ją, mamy wrażenie zanurzenia się w mrocznej powieści historycznej. I choć podświadomie wiemy, że to wydarzyło się naprawdę, liczymy, że to tylko fikcja literacka. Wkraczając w ten świat wynaturzeń i zaniku człowieczeństwa, burzymy się i nie chcemy wierzyć. Przecieramy oczy ze zdziwienia, a okrzyk buntu rodzi nam się w gardle, kiedy czytamy o stosowanych praktykach czy zachowaniach co poniektórych. Zastanawiamy się, gdzie w tym czasie podziało się człowieczeństwo. To książka, która rzuca sporo cienia na wspaniały Nowy Jork, tak pożądany przez wielu do tej pory.

„Wyspa potępionych. Prawdziwa historia wyspy Blackwell” to książka, którą czyta się z szeroko otwartymi oczami. To historie, które budzą obrzydzenie i wstrząsają nami niczym makabryczne koszmary. To pozycja, która zostaje w pamięci i zmusza do myślenia. Pokazuje nam, że bardzo często za czymś dobrym stoi mrok i pojawia się znieczulica. I choć to wszystko miało miejsce niecałe dwieście lat temu, to naprawdę nie trzeba długo szukać, aby w XXI wieku znaleźć podobne miejsca, w którym ludzie ludziom gotują piekło. To także książka, która niesie za sobą pewne przesłanie mówiące o tym, że „pierwszym krokiem do tego, żeby coś poprawić, jest właściwe rozpoznanie tego, co naprawdę jest źle”. Polecam wszystkim, który gotowi są poznać mroczną prawdę o nowojorskiej wyspie.

Agnieszka Zwolska-Szydłowska