Diderot, jak cały wiek XVIII, f i l o z o f u j e pod wszelką postacią, ale w tej filozofii ileż jest życia, jak nic jej nie czuć atramentem! W abstrakcyjnej precyzji i symetrii współczesnej psychologii Diderot przedstawia inwazję niezwykłej świeżości i bogactwa elementów. A w samym tekście książki ileż rysów mimochodem rzuconej krytyki literackiej: persyflażu, modnych romansów współczesnych, opartych na błahym spotkaniu nieskończonych spotkań i przygód, drewnianej alegorii, pedantycznych „portretów”, które tak słusznie niecierpliwią Kubusia, komicznego baroku mów pochwalnych etc., etc. Trudno wyliczać wszystkie szczegóły, które dla nas są zużyte, a które dla owej epoki były czymś zupełnie nowym. Jestem przekonany, iż dla wielu czytelników „Kubuś fatalista” wyda się w fakturze i dziś jeszcze raczej nadto śmiałym.
Tadeusz Boy-Żeleński