Postępujący rozwój technologiczny niosący ze sobą potrzebę analizowania ogromnej ilości danych przyczynia się również do wynajdywania narzędzi, które będą w stanie pomóc w kontrolowaniu i sterowaniu najróżniejszymi procesami opartymi o te dane. Jednym z takich narzędzi jest cybernetyka – nauka o faktycznej organizacji, mechanizmach kontroli i komunikacji. O ile sama dziedzina jest względnie nowa, ponieważ ma raptem nieco ponad 70 lat – co w porównaniu z historią matematyki czy fizyki wypada bardzo blado – o tyle mało kto wie, że Polska może poszczycić się pionierskimi badaniami w tym zakresie. Józef Kossecki był jednym z twórców polskiej szkoły cybernetycznej i jednocześnie osobą, która tchnęła nowe życie w teorię sterowania i techniki regulacji adaptując je do wielu dziedzin życia, z czego najważniejszą jest bez wątpienia zarządzanie państwem.

„Naukowe podstawy nacjokratyzmu” to wyłożony przez autora program bazujący na cybernetyce społecznej. Książka podzielona jest na dwie wyraźnie odmienne części. Pierwsza, poświęcona historii, prezentuje (neo)realistyczne spojrzenie na wydarzenia z przeszłości. Znajdziemy tu odbłyski koncepcji i metod badawczych, które współcześnie wracają do łask za sprawą geopolityki, czyli tłumaczenie międzynarodowych zależności poprzez siłę militarną lub jej brak, interesy, rozgrywki służb, potęgę ekonomiczną i inne obiektywne elementy, na które w dotychczasowym popularnym modelu liberalno-demokratycznym najczęściej nie zwraca się uwagi. Autor bardzo trzeźwo zauważa, że ideologia i propaganda są nieodłączną częścią polityki (tak krajowej, jak i zagranicznej), ale nigdy jej nie zastępują, gdyż są stosowane jako narzędzia do realizacji konkretnych celów. Z wypowiedzi docenta Kosseckiego bije pragmatyzm, ale trudno odmówić mu słuszności, choć dla osób nieprzyzwyczajonych niektóre fragmenty mogą być nieco szokujące.
Właściwą częścią książki jest ta poświęcona społeczeństwu jako systemowi cybernetycznemu. W ogromnym skrócie polega to na zaprzęgnięciu aparatu cybernetycznego do zdefiniowania, opisania i wytłumaczenia struktur i sposobów funkcjonowania narodów. Jest tu sporo definicji, różnych określeń i metod badawczych pozwalających spojrzeć na każde państwo w sposób zmatematyzowany, lecz jednocześnie utylitarnie, niezwykle sugestywnie i przekonująco. Warto więc zapoznać się ze zwrotami typu efektor, alimentator, zasilacz oraz akumulator (rozumiane znacznie szerzej niż to znane z elektrotechniki), sterowność, korelator, nad- i podsystem, moc swobodna, energia wewnętrzna i inne, które umożliwiają nam zrozumienie świata, w który wprowadza nas autor. Najbardziej zadziwiające w tym jest to, że „Naukowe podstawy nacjokratyzmu” zostały napisane przystępnie i zrozumiale, co w pierwszej chwili nie jest takie oczywiste, ponieważ mnogość pojęć z zakresu teorii sterowania i technik regulacji znanych choćby z automatyki może odstraszyć osoby nie mające przygotowania matematycznego. Nic bardziej mylnego. Kossecki wyprowadza wszystko od absolutnych podstaw, tłumaczy dosłownie od zera wszystkie elementarne zależności i stopniowo przechodzi do jądra problemu, czyli analizy poszczególnych systemów sterowania społecznego z naciskiem na rolę, jaką odgrywa w nich określony normotyp cywilizacyjny – kultura społeczna. Jest to świetna pozycja tak dla „ścisłowców”, jak i filozofów, socjologów, ludzi zainteresowanych teorią zależności, polityką, kierowaniem państwem czy szeroko pojętym zarządzaniem.

Ta niepozorna – nieco ponad 200 stron – książka okazuje się być kamieniem milowym w rozumieniu procesów sterowania. Ułatwia interpretację wielu wydarzeń z przeszłości w sposób, jaki rzeczywiście miał miejsce, czyli obdarte z medialno-ideologicznej otoczki, wprowadza realizm do myślenia na skalę międzynarodową, a przy tym pozwala wysnuć własne wnioski co do przyszłości wielu inicjatyw społecznych i politycznych. Warte wspomnienia jest także rozwiązanie zasugerowane Polsce, które miałoby pomóc jej wybić się ponad jej obecny stan. Podejście Kosseckiego jest świeże, nietuzinkowe, dzisiaj powiedzielibyśmy niepopularne politycznie, ale rozsądne i trzeźwe. Jeżeli wziąć pod uwagę, że autor rozpoczął swoją działalność naukową w latach 50-tych, a obecnie wiele z jego tez jest nadal aktualna (dotyczy to również przewidywań związanych z przyszłością) to można nieskromnie powiedzieć, że rozwinięte i uogólnione przez niego teorie Mariana Mazura podparte jakościową teorią informacji i procesów cybernetycznych są genialne. To jedna z tych książek, którą zaczynamy czytać z lekkim niepokojem czy podołamy, a kończymy z pragnieniem dalszych tomów.

Postępujący rozwój technologiczny niosący ze sobą potrzebę analizowania ogromnej ilości danych przyczynia się również do wynajdywania narzędzi, które będą w stanie pomóc w kontrolowaniu i sterowaniu najróżniejszymi procesami opartymi o te dane. Jednym z takich narzędzi jest cybernetyka – nauka o faktycznej organizacji, mechanizmach kontroli i komunikacji. O ile sama...