Jesteśmy społecznością, która kocha książki

(...) wykorzystanie asymetrii jest kluczem do najlepszej strategii (...).

Lepszego państwa na razie jednak nie mamy, i oby tego obecnego nam nie zabrakło. Uczucie do ojczyzny może kosztować bardzo dużo rozczarowań, to prawda. Ale ostatecznie jesteśmy ludźmi stąd, wyrosłymi z tego miejsca na świecie. I tego się trzymamy! To w końcu ma być "najlepsze miejsce na świecie".

Człowiek jest tyle wart, ile warte są sprawy, którymi się zajmuję. Życie człowieka utkane jest z jego myśli.

Ty może nie chcesz wojny, ale wojna może chcieć ciebie.

Gdzie jest walka o przewagę, tam jest polityka, a polityka nie ma wiele wspólnego z moralnością i niewiele z prawdą, za to sporo z manipulacją i nieustającym poszukiwaniem supremacji.

Prze­cież Pol­ska na­leży do spo­łe­czeń­stwa, czyli do nas wszyst­kich, a nie do po­li­ty­ków, jak by­łoby w ustro­ju feu­dal­nym i pa­try­mo­nial­nym. Po­li­tycy winni być za­le­d­wie na­szymi przed­sta­wi­cie­lami, re­pre­zen­tan­tami na­szych in­te­re­sów, a nie – jak chcą się wi­dzieć – de­miur­gami o nie­ogra­ni­czo­nej spraw­czo­ści, co jest wi­do­czną wadą pol­skiej kul­tury po­li­tycz­nej.

Gdyby po­li­tycy pod­le­gali (...) kon­troli, sku­pia­liby się na dba­niu o spra­wy ważne dla spo­łe­czeń­stwa, o jego pro­duk­tyw­ność i osią­ga­nie wy­so­kiej marży po­cho­dzą­cej z ka­pi­tału i z pracy oby­wa­teli, a nie na to­cze­niu walk frak­cyj­nych o „przy­dział” środ­ków pu­blicz­nych. To on wła­śnie na­daje pol­skiej po­li­tyce cha­rak­ter qu­asi-feu­dalny.

Znamy sławną zasadę leninowskiego „kto kogo?" i wiemy, jak zgodnie z nią, a poza moralnością, funkcjonuje zjawisko społeczne nazywane polityką.

Póź­niej sły­sza­łem od po­li­ty­ków i lu­dzi z ich za­ple­cza: „To nie spo­łe­czeń­stwo bę­dzie de­cy­do­wało o za­ku­pach uzbro­je­nia...”. Taki spo­sób dzia­ła­nia świad­czy o bu­cie lu­dzi, któ­rzy zo­stali wy­brani po to, by po­dej­mo­wać de­cy­zje, ale su­we­re­nem po­zo­staje chyba jed­nak spo­łe­czeń­stwo, praw­da? Po­li­tycy są za­le­d­wie „ku­rie­rami prze­sy­łek” bie­ga­ją­cymi na li­niach prze­sy­ło­wych sił struk­tu­ral­nych, a nie de­miur­gami two­rzą­cymi wła­sne uni­wer­sum.

W do­datku re­forma woj­sko­wo­ści nie spro­wa­dza się by­naj­mniej do za­kupu sprzę­tu, to wła­ści­wie jej po­śled­nia część. Co­raz trud­niej zno­szę fakt, że ważne pro­blemy, zwłasz­cza ta­kie jak klu­czowa re­forma woj­sko­wo­ści Rze­czy­po­spo­li­tej w ob­li­czu trwa­ją­cej wiel­kiej ry­wa­li­za­cji i wojny w Eu­ra­zji, roz­wią­zuje się ma­so­wymi za­ku­pami i wy­da­wa­niem pie­nię­dzy sze­ro­kim ge­stem. Jak można my­śleć, że na tym po­lega re­forma i że to nam wy­star­czy?! A jed­nak ta­kimi wła­śnie to­rami bie­gnie po­kręt­na lo­gika pol­skich elit po­li­tycz­nych.

Naj­wy­raź­niej za­po­mnie­li, że w po­li­tyce po­winno cho­dzić o spra­wy więk­sze: o oj­czy­znę, o bez­pie­czeń­stwo, o re­formę woj­sko­wo­ści, o wiel­ką spu­ści­znę Rze­czy­po­spo­li­tej, o do­bro wspól­ne, o kul­turę stra­te­gicz­ną. Za­po­mi­na­nie o tym to po pro­stu dra­mat, nie tylko nie­od­po­wie­dzial­ność.

(...) by­li­śmy tak zdru­zgo­tani, że za­da­wa­li­śmy so­bie py­ta­nie, czy w ob­li­czu tego, co wi­dzimy w na­szej kla­sie po­li­tycz­nej i in­sty­tu­cjach pu­blicz­nych, za­słu­gu­jemy jako Po­lacy na wła­sne pań­stwo. Prze­cież psuła się osta­tecz­nie po­goda geo­po­li­tycz­na po trzy­dzie­stu la­tach „sło­necz­nej aury” i trze­ba z sie­bie wy­ci­snąć coś wię­cej niż „dzia­ła­nie na au­to­pi­lo­cie” i funk­cjo­no­wa­nie bez ładu i skła­du, jakby wo­kół nie dzia­ło się dla kraju nic nie­bez­piecz­nego.

Uświa­do­mi­li­śmy so­bie, że na­wet gdy­by­śmy nie za­słu­gi­wali na wła­sne pań­stwo, to eu­ro­pej­ska kon­so­li­da­cja, czyli wy­bór „pań­stwa Eu­ropy”, Pol­ski rów­nież nie ocali. W ob­li­czu nad­cho­dzą­cej wojny wi­dać już było, że Eu­ropa nie ma siły geo­po­li­tycz­nej, wła­snego woj­ska, a więc jest po­zba­wiona twar­dych in­stru­men­tów sku­tecz­nych w po­li­tyce mię­dzy­na­ro­do­wej.

(...) pań­stwa eu­ro­pej­skie nie po­tra­fią się do­ga­dać, bo dzie­lą je sprzecz­ne in­te­resy w za­kre­sie tego, jak sko­rzy­stać z ist­nie­ją­cych moż­li­wo­ści wpły­wa­nia na swe geo­po­li­tycz­ne oto­cze­nie. To po­wo­duje, że Pol­ska nie ma za­pa­so­wego roz­wią­za­nia kwe­stii wła­snego bez­pie­czeń­stwa w po­staci od­skoku pod skrzy­dła Unii Eu­ro­pej­skiej w ra­zie za­ła­ma­nia się sys­temu obro­ny i wojny. I wtedy, i te­raz, gdy pi­szę te słowa, nie by­łem pe­wien, czy spo­łe­czeń­stwo ro­zu­mie kon­se­kwen­cje tego stanu rze­czy...

(...) wojna jest tylko si­ło­wym ne­go­cjo­wa­niem ukła­dów po­li­tycz­nych, jak­kol­wiek brzmi to cy­nicz­nie i okrut­nie; i pod­czas wojny czło­wiek ima się róż­nych spo­so­bów, by nie prze­grać. Po­wtó­rzę ko­lejny raz: wojna to spo­sób.

Tak jak po­sia­da­nie ste­to­skopu czy wy­szcze­ki­wa­nie nazw le­ków nie czyni le­ka­rzem, nie za­stąpi stu­diów me­dycz­nych i nie po­zwoli sku­tecz­nie le­czyć cho­rób lub im za­po­bie­gać, tak sa­łatka słow­na o «moż­li­wo­ściach fre­gat», «zdol­no­ściach F-35» czy «ho­ry­zon­cie ra­dio­lo­ka­cyj­nym» nie jest i nie może być po­strze­gana jako de­bata o ce­lach pań­stwa, stra­te­gii ma­ją­cej umoż­li­wić ich osią­gnię­cie czy wresz­cie na­giej sile – ar­mii – bę­dą­cej na­rzę­dziem osią­gnię­cia tych ce­lów.

Go­rące spory o gru­bość pan­ce­rza czoł­gu czy mo­del he­li­kop­tera bo­jo­wego nie za­stą­pią de­baty nad «kon­cen­trycz­nymi krę­gami» Pal­mer­stona.

Spo­łe­czeń­stwo, które bę­dzie te­raz wy­da­wać grube mi­liar­dy na woj­sko, nie zdaje so­bie spra­wy, że nie ma w MON grupy spe­cja­li­stów, która pra­co­wa­łaby wy­łącz­nie nad re­formą woj­ska czy przy­go­to­wy­wała w szcze­gó­łach stra­te­gię woj­skową albo kon­cep­cję wojny z Ro­sją, tak jak by­śmy so­bie tę pracę wy­obra­żali: po­tężne szta­by i bazy da­nych, pro­jek­cje, licz­by, sta­ty­styki, praca w te­re­nie, za­awan­so­wane kon­cep­cje, wza­jemne pod­wa­ża­nie usta­leń, by uzy­skać do­sko­nały efekt lub po­mysł. Nie ma tego.

Po­lacy mają pa­skud­ną ce­chę po­ma­wia­nia swo­ich ro­da­ków, zwłasz­cza wo­bec ob­cych, i po­zy­cjo­no­wa­nia opar­tego na plot­ce i in­sy­nu­acji, a więc „le­wa­ro­wa­nia na pu­stym po­wie­trzu”, a nie na re­al­nym wkła­dzie pracy i osią­gnię­ciach.

Po­lacy in­sy­nu­ują po to, by w swoim mnie­ma­niu osła­bić kon­ku­renta w oczach ko­goś z za­gra­nicy, kto zaj­muje we­dług nich „wyż­szą” po­zy­cję w grze sta­tu­so­wej.

U po­waż­nych lu­dzi za oce­anem, zwłasz­cza z krę­gów zaj­mu­ją­cych się stra­te­gią, in­sy­nu­acja jest trak­to­wana z po­gardą. In­sy­nu­acja to na­sza obrzy­dliwa ce­cha na­ro­dowa. Do tego wielu lu­dzi w Pol­sce my­śli, że tak można ro­bić i jest to ak­cep­to­walne. Za­miast szty­letu – ob­mowa i plot­ka.

Wbrew temu, co czę­sto my­ślą wy­borcy, przy­wódcy po­li­tycz­ni nie są w swoim dzia­ła­niu wolni. Prze­ciw­nie, wple­ceni w sieć za­gra­nicz­nych czy kra­jo­wych uwa­run­ko­wań i pod­da­wani na­ci­skom róż­nych grup in­te­resu, funk­cjo­nują w gma­twa­ni­nie wy­ni­ka­ją­cych z tego na­pięć. One zaś po­wo­dują, że lu­dzie ze szczy­tów wła­dzy za­cho­wują się w okre­ślony, czę­sto wręcz prze­wi­dy­walny spo­sób – wszyst­ko po to, by zdo­być spraw­czość, która umoż­liwi za­ję­cie po­zy­cji na „sa­mej gó­rze”, i aby tę spraw­czość nie­mal za wszel­ką cenę utrzy­mać. Tu ogrom­ne zna­cze­nie ma „dys­try­bu­cja sza­cunku”, de­cy­du­jąca, ja­kie za­cho­wa­nia pro­wa­dzą do osią­gnię­cia przy­wódz­twa.

Pro­ces for­sow­nej mo­der­ni­za­cji ude­rzył w spo­łe­czeń­stwo bar­dzo mocno, ale usta­li­śmy na no­gach i ru­szy­li­śmy do przo­du. Kto wie, czy nie po­ra­dzi­li­śmy so­bie naj­le­piej ze wszyst­kich państw daw­nego RWPG i Ukła­du War­szaw­skie­go... Dużo w tym było cha­osu, wy­cho­dzi­li­śmy ku wol­no­ści ze strasz­nej biedy i za­co­fa­nia, kie­ru­jąc się ra­czej emo­cjami niż zro­zu­mie­niem, że świat, który do nas przy­cho­dzi, po­trafi być bez­względ­ny.

Przez te wszyst­kie lata na pewno nieco doj­rze­li­śmy, ro­zej­rze­li­śmy się po świe­cie z nową pew­no­ścią sie­bie. Można po­wie­dzieć me­ta­fo­rycz­nie: od­ma­lo­wa­li­śmy płoty, po­pra­wi­li­śmy obej­ścia, coś tam za­ro­bi­li­śmy, po­sze­rzyły się na­sze ho­ry­zonty ro­zu­mie­nia świa­ta, po­pra­wił się obiek­tyw­nie śred­ni stan ma­te­rial­ny i es­te­tyka kraju. Nie­mniej nie ze­rwa­li­śmy z roz­wo­jem za­leż­nym, nie spo­dzie­wa­li­śmy się także aż tak ostrej i bez­li­to­snej kon­ku­ren­cji na rynku glo­bal­nym. Le­piej mo­gli­śmy ro­ze­grać kwe­stię prze­su­nięć i pe­ne­tra­cji ka­pi­ta­ło­wych, i oczy­wi­ście za­sad aku­mu­la­cji ka­pi­tału w Pol­sce.

Uznaj­my, że lata 1989–2021 sta­no­wiły za­le­d­wie pre­lu­dium. Te­raz do­brze by było, że­by­śmy chcie­li roz­po­cząć nowy etap, nową po­dróż w ży­ciu nas wszyst­kich. Nie da się tego zro­bić bez lu­dzi, bo Rzecz­po­spo­lita to lu­dzie. To oni są wszyst­kim, co ten kraj ma, to jego naj­więk­szy skarb. Na­sze pań­stwo nie ma ropy naf­to­wej ani po­kła­dów złota. To lu­dzie i ich ener­gia oraz ta­lenty są jego zło­tem. W prze­szło­ści, w tym przez ostat­nich trzy­dzie­ści lat, zbyt ła­two go­dzono się z tym, że wy­jeż­dżali. Tra­cono lu­dzi, co od­by­wało się z ogrom­nym uszczerb­kiem dla roz­woju kraju i po­myśl­no­ści nas wszyst­kich. Cóż to było za ar­cha­iczne my­śle­nie i prze­jaw igno­ran­cji, a za­ra­zem braku stra­te­gii na przy­szłość!

Mamy pie­nią­dze na woj­sko. W trak­cie trwa­ją­cej wojny na wscho­dzie nasi po­li­tycy wio­sną 2022 roku ogło­sili, że są go­towi na wiel­kie wy­datki i wiel­kie za­kupy. Waż­niej­sze jest jed­nak to, jak się owe pie­nią­dze wyda. Firmy i lob­by­ści za­cie­rają ręce na myśl o tym ogrom­nym stru­mie­niu go­tówki. Za nimi po­ja­wia się walka frak­cji po­li­tycz­nych w obo­zie rzą­dzą­cym o dys­po­no­wa­nie środ­kami. Tym­cza­sem naj­waż­niej­sza jest zmia­na men­talna. Zna­kiem fir­mo­wym po­winno być pro­mo­wa­nie kom­pe­ten­cji, a nie pro­tek­cji, ne­po­ty­zmu i feu­dal­nych za­leż­no­ści tu­dzież le­ni­stwa, i nie­chęci wo­bec no­wo­cze­sno­ści. I od tego na­leży za­cząć re­formę.

W woj­sku nie po­winno być miej­sca dla osób nie­kom­pe­tent­nych. Szcze­gól­nie trze­ba za­dbać o to, by spo­łe­czeń­stwo po­czuło, że nowe woj­sko ozna­cza „nowe”, by uwie­rzyło w zmia­nę na po­waż­nie. Służ­ba ma bu­dzić re­spekt Po­la­ków. To jest punkt cięż­ko­ści re­formy.

W re­for­mie woj­ska nie cho­dzi wy­łącz­nie o woj­sko czy o klasę po­li­tycz­ną i sys­tem od­por­no­ści pań­stwa. Cho­dzi o spo­łe­czeń­stwo, które za­słu­guje na to, by się prze­ko­nać, że trans­for­ma­cja na­szego sys­temu obron­nego do­ko­nuje się na se­rio, a lu­dzi w sys­te­mie do­biera się we­dług klu­cza, który jest wzor­cem ak­cep­to­wa­nym przez szyb­ko mo­der­ni­zu­jące się spo­łe­czeń­stwo. Że w woj­sku pa­nują za­sady mo­ralne da­jące na­dzie­ję na suk­ces i do­mi­nuje wiara, że służ­ba woj­skowa jest wiel­ką spra­wą. Ma to ozna­czać no­wo­cze­sność i szan­sę, w tym szan­sę roz­woju dla go­spo­darki cy­wil­nej.

(...) trans­for­ma­cja woj­ska w kie­runku no­wego mo­delu, czyli no­wego spo­sobu funk­cjo­no­wa­nia, cha­rak­te­ry­zuje się za­zwy­czaj tym, że prze­staje ono cią­żyć go­spo­darce cy­wil­nej, a za­czyna ją cią­gnąć, także tech­no­lo­gicz­nie i or­ga­ni­za­cyj­nie, sta­jąc się jej ko­łem za­ma­cho­wym, a na­wet – mó­wiąc gór­no­lot­nie – aspi­ra­cją oby­wa­teli.

Re­forma woj­ska, sama wojna rów­nież, po­dob­nie jak sztu­ka sta­nowi po­chod­ną du­szy spo­łe­czeń­stwa i jego or­ga­ni­za­cji. Nie­które spo­łe­czeń­stwa, gdy znaj­dą się na skrzy­żo­wa­niu hi­sto­rii i geo­gra­fii tak jak Po­lacy, są przez oko­licz­no­ści zmu­szone do re­or­ga­ni­za­cji i in­no­wa­cji woj­sko­wych – w ob­li­czu prze­ciw­no­ści mu­szą do­ko­nać trans­for­ma­cji swo­ich me­tod wo­jo­wa­nia.