Jesteśmy społecznością, która kocha książki

To jedna z najlepszych książek, które przeczytałam w tym roku, wybaczcie więc rozentuzjazmowany chaos tej recenzji. Mnóstwo przemyśleń zupełnie nie-książkowych niesie za sobą, wiele od dawna bardzo mi bliskich, pozwolę więc sobie trochę ich tu przemycić. Lata 40 XX wieku. Han van Meegeren to niedoceniony i wyśmiewany malarz, który przewrotnie, zapisał się na kartach historii sztuki jako ten, który ośmieszył krytyków, a swoje obrazy oglądał w muzeach obok dzieł Rembrandta i Vermeera. Poznając losy Hana, zostajemy wtajemniczeni w świat malarzy-fałszerzy. Od pomysłu, przez produkcję farb po metody malowania. Od spękania farby po gwoździe ramy, tu liczył się każdy detal. Książka to wielowymiarowa. Jest biografią, którą czyta się jak powieść sensacyjną. Jest podręcznikiem o sztuce, gdyż wciąga w jej zawiłości, nawiązuje, tłumaczy, zasypuje mnóstwem faktów. Autor nie szczędzi czytelnikom wiedzy o malarstwie początków XX w., ale też cofa się do wieku XVII, z dorobku którego czerpał bohater książki. ("XX wiek narodził się właśnie wtedy, gdy Han walczył o to, by ogarnąć XVII."). Bez wątpienia to zacny podręcznik historii! To też psychologiczna pozycja, choć i o filozofię zahacza. Co i dlaczego jest sztuką, kto ma prawo o tym decydować, w końcu, jak różny bywa jej odbiór z upływem czasu. Z tego punktu widzenia, wyjątkowo ciekawa, bo napisana przez współczesnego autora, dysponującego wiedzą, znajomością epok, mogącego żonglować faktami, łączyć je i posiłkować się już istniejącymi interpretacjami. W bardzo podobnym tonie przeczytałam ostatnio w Gazecie Wyborczej wywiad z prof. Krzysztofem Pomianem o instytucji jaką jest muzeum. "Nie ma rzeczy niegodnych muzeum" polecam serdecznie, niezwykle mądry tekst. Ile z obrazów oglądanych w muzeach jest ich pierwotną formą, a ile wizją konserwatorów? O ilu możemy powiedzieć, że pochodzą spod pędzla malarza, którego nazwisko przeczytamy na tabliczce pod obrazem? Wszystko to pojęcia względne, przyznam, że bardzo często się nad tym zastanawiam. Co jest prawdą, co kwestią umowną? Zachwycamy się greckimi wykopaliskami, a już w czasach im współczesnych były falsyfikatami wyrabianymi w zakładach kamieniarskich. Michał Anioł np. pożyczał dzieła sztuki, aby je kopiować, po czym oddawał kopie, zostawiając sobie oryginały. NYT sugeruje, że 40% znaczących dzieł stuki jest falsyfikatami. Jak zatem ocenić fałszerstwo? Napiętnować czy może czerpać korzyści z tej, wątpliwej etycznie, sztuki? Prawdą jest, że wiele obrazów moglibyśmy w ogóle nie poznać gdyby ktoś nie postanowił ich ulepszyć, odnowić, przerysować etc. Zawsze uważałam, że sztuką jest coś co nam się podoba, co wzbudza nasze emocje, mniej ważne jest natomiast to, kto za tą twórczością stoi. Zachwycamy się dziełami, które wskazano nam, że są wartościowe, a tak naprawdę galerie sztuki współczesnej pełne są obrazów nieznanych (szerszej publice) artystów, które onieśmielają! To trochę jak z dzisiejszymi mediami. Społeczeństwo "bierze co dają", rzadko weryfikując czy szukając czegoś innego, czegoś wyjątkowego dla siebie. Jak w mediach to znaczy, że prawdziwe, najlepsze. Świat składa się z masowych zachwytów, mód, poglądów… Niezwykle ciekawa, dająca do myślenie, książka. Poza merytoryczną stroną, potrafi wciągnąć jak dobra sensacja i zawstydzić prawdą o ludziach. Z jednej strony to obraz człowieczej zguby. Obraz życia wypełnionego samouwielbieniem i brakiem umiaru (Han przez 10 lat zarobił równowartość 50 mln dolarów!),które podsycane alkoholem i morfiną prowadzi tam, gdzie zajść nikt sobie nie życzy. Z drugiej ukazuje hipokryzję, "eksperckość", środowisko, które tworzą znajomości i pieniądze. Warta uwagi!