Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Dopiero wiek XIV okazał się w Europie Środkowej okresem przyspieszonego rozwoju gospodarczego, nie zakłóconego zarazami na taką skalę jak na Zachodzie, a charakteryzującego się szybkim postępem urbanizacji, rozwojem górnictwa i hutnictwa, reformami monetarnymi, uporządkowaniem i rozwojem oświaty i kultury. Przezwyciężono podziały dzielnicowe, w większości krajów Europy Środkowej i Północnej powstawały monarchie stanowe o stosunkowo silnej władzy centralnej, unowocześniające administrację państwową i sądownictwo.

Kazimierz Wielki sprzedawał drogo zezwolenia na lokacje, obdarzał zasadźców wójtostwami w miastach (a sołectwami na wsi), umożliwiając im w zamian za trudy lokacji i poniesione w związku z nią nakłady uczynienie z tych wójtostw przedsiębiorstw rolno-hodowlano-przemysłowych. Odmiennie niż jego poprzednicy na tronie, angażujący w procesie lokacji obcy z reguły kapitał mieszczański oraz kapitał książęcy, król Kazimierz uruchamiał mieszczańskie środki finansowe wypracowane przez mieszczaństwo rodzime - pierwszych polskich kapitalistów. (...) Charakterystyczne jest to, że w zakładaniu miast i obwarowywaniu ich murami, a następnie w budowie zamków i kościołów naśladowali monarchę możni duchowni i świeccy, wnosząc swój wkład w zmianę wyglądu osiedli i miast, a w konsekwencji całego królestwa; nie darmo powstało powiedzenie, że Kazimierz Wielki zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną.

Współpracę z Węgrami uznał król polski od razu za główną dyrektywę swojej polityki zagranicznej, przy czym nie wynikała ona wcale tylko z wyboru. Wyboru bowiem nie było.

Przeciwwagą dla opozycji wobec króla Ludwika w Wielkopolsce było poparcie udzielane mu zarówno przez większość Małopolan, jak i przez mieszczaństwo polskie, które władca zjednał, obdarzając miasta rożnorakimi przywilejami. (...) Mieszczaństwo polskie, zwłaszcza Krakowa i innych większych ośrodków miejskich, poparło politykę dynastyczną Andegawenów w Polsce. (...) Jest jednak prawdą, że w okresie tym nastąpiło ożywienie handlu miast polskich i wzrost zamożności wsi polskiej, a więc rozwój gospodarczy kraju, który został zaprogramowany jeszcze w czasach Kazimierza Wielkiego.

Armaty użyte w 1346 r. w bitwie pod Crécy, która zakończyła się druzgocącą klęską dowodzonego przez króla feudalnego rycerstwa francuskiego, obwieściły światu nie tylko narodziny ery broni palnej, lecz także koniec świetności rycerstwa jako podstawowej siły zbrojnej w średniowieczu. Wtedy też rozpoczął się spadek jego znaczenia politycznego. (...) Ale klęska Francuzów i sukcesy Anglików w pierwszej fazie wojny stuletniej nie oznaczały zmierzchu epoki rycerskiej w całej Europie. Kiedy na Zachodzie rola polityczna i wojskowa rycerstwa zaczęła słabnąć, w Europie Środkowej czas jego jeszcze nie przeminął. Właśnie czternaste stulecie w tej części kontynentu był złotym okresem rycerstwa, czasem wspaniałych turniejów, obyczaju rycerskiego, kolorowej heraldyki i wojen krzyżowych. Taką wielką bitwę rycerską stoczono w 1410 r. pod Grunwaldem, gdzie siły zbrojne królestwa polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego pokonały najprzedniejszych reprezentantów świata feudalnego - zakon krzyżacki i służących u niego rycerzy z krajów zachodnich. Była to jednak i w tej części Europy jedna z ostatnich już bitew rycerskich średniowiecza.