Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Po raz pierwszy od bardzo dawna nie wiem, jak zacząć… Bo jak na sucho, rzeczowo, w sposób uporządkowany omówić tekst tak osobisty i wyrosły z tak wielu trudnych przeżyć, jakie stały się fundamentem „Lidy”? Tekst składa się z części wierszowanych (pierwsza i ostatnia) i prozatorskich, z partii opowiadanych w trzeciej osobie oraz pierwszoosobowych, przeważają – skupiające się na opowieści i historii, w mniejszym stopniu na jej barwnym przedstawieniu czy komentowaniu - kwestie narratorskie oraz mowa pozornie zależna (dialogi są sporadyczne),liryki z kolei są bardzo intymne i emocjonalne, nie ukrywają związku z autentycznymi przeżyciami konkretnego podmiotu lirycznego-autora. A jakie to przeżycia? Opowiada historię swojej rodziny, która po II wojnie światowej opuściła wschodnie pogranicze, by udać się na tzw. Ziemie Odzyskane. Takim sposobem podzieliła los tysięcy innych rodzin. Wydarzenie to, kiedy jako pięciolatek został wyrwany ze znanego sobie dobrze świata i rzucony w nową rzeczywistość, jej nowy język i nowe prawa (również układy społeczne) wywarło wpływ na całe jego dorosłe życie. Już jako człowiek prawie czterdziestoletni przybył do domu, w którym przeżył pierwsze lata życia – trudno jednoznacznie rozstrzygnąć czy po to, by utrwalić wspomnienia, by jedynie odwiedzić pozostałych na terenach Białorusi bliskich, czy by skonfrontować pamięć ze stanem faktycznym. Bo jego Lida to miejsce magiczne; to miejsce ubogie, wręcz biedne, ale niesamowite, w którym konstatują się najważniejsze wartości, emocje i uczucia; to miejsce, za którym się tęskni i do którego – choćby myślami – wciąż się podąża; to miejsce, które wyposażyło go w podstawowe postawy wiernie później w życiu przyjmowane; to miejsce, które prawdziwie tętni i pulsuje; które wciąż czuje i przeżywa; miejsce określone przez trwałe, niczym topos, elementy (maszyna do szycia – atrybut ojca, obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej – kolejny członek rodziny). Takim sposobem bohater przyjmuje dwie perspektywy, dwa momenty „teraz”: „teraz”, kiedy się pakuje i w spazmach oraz płaczu opuszcza dom dzieciństwa i „teraz”, kiedy jako dorosły patrzy na to, co zostało z jego wspomnień i wciąż czuje w sobie tamto dziecko. Bo w Lidzie było ubogo, czasem z zamroczonymi wódką dorosłymi, ze skostniałymi porządkiem i autorytetami, ale szczęśliwie, swojsko i rodzinnie. A tam – niby w ojczyźnie-Polsce – było obco, nie-u-siebie i jakby „na doczepkę”. Choć są to wspomnienia, próba opowiedzenia tego, co przytrafiło się pewnej rodzinie, pokazania, ile z dziecka tkwi w dorosłym, i jak bardzo myślenie dziecka wciąż może być myśleniem już dorosłego, w rzeczywistości „Lida” staje się próbą rozliczenia przewrotności historii, rozliczenia tego, co historia uczyniła człowiekowi i jaki okrutny los napisała swym niewidzialnym palcem… I w konfrontacji z nią człowiek jest taki malutki… „Ich ból nie umiał mówić i jak kamień coraz głębiej wchodził w ziemię, a ziemia zakrywała go trawą i mrokiem.” (s. 56)