Nikołaj Podorożny

Książka ta została napisana w 1938 roku w ZSRR i opowiada o bitwie nad jeziorem Narocz w marcu 1916 roku. Z racji okoliczności powstania być może nie jest w pełni obiektywna (nieustanne krytykowanie carskich generałów),lecz nie zawiera nachalnej propagandy. Opracowanie to zostało napisane w sposób ciekawy, konkretny i zrozumiały. Autor ukazał przygotowania oraz przebieg bitwy i dokonał jej oceny. Książka pozbawiona jest fotografii, lecz zawiera mapy pola walki, które choć archaiczne, są szczegółowe i pomagają lepiej zrozumieć sytuację. Bitwa została przedstawiona dość jednostronnie, ponieważ autor korzystał wyłącznie z rosyjskich dokumentów, nie licząc krótkich wzmianek z pamiętników Ludendorffa. Dzieło nie zawiera także osobistych relacji uczestników bitwy. Obydwie wady są jednak zrozumiałe - autor nie miał dostępu do niemieckich dokumentów, możliwość zapoznania się z relacjami niemieckich żołnierzy, nawet jeśli zostały wydane na niemieckim rynku w formie pamiętników, była mocno utrudniona, natomiast przeciętny Rosjanin nie miał możliwości swobodnego mówienia o swoich przeżyciach. Książka pozwala zatem odpowiedzieć na pytanie: jak i dlaczego wyglądała walka, ale nie dowiemy się z niej zbyt wiele o czym myśleli w tych chwilach zwykli ludzie. Dla osób zainteresowanych pozwolę sobie przedstawić najważniejsze kwestie związane z tą bitwą. Otóż od lutego 1916 Francuzi byli naciskani przez Niemców w słynnej bitwie pod Verdun i w celu ich odciążenia Rosjanie zdecydowali się przeprowadzić ofensywę. Wybrali to miejsce, ponieważ: 1) Sądzili, że atak na Austro-Węgry nie odciągnie uwagi Niemiec. 2) Transport wojsk rosyjskich z frontu północnego na południowy trwałby 3-4 tygodnie (dla porównania: Niemcy na przemieszczenie się z frontu zachodniego na wschodni potrzebowali zaledwie około 2 tygodni!). 3) Rosjanie obawiali się, że w przypadku przerzucenia wojsk na południe i ataku na Austro-Węgry Niemcy przeprowadzą własną ofensywę i zajmą stolicę. Rosjanie dysponowali pięciokrotną przewagą liczebną i podobną liczbą dział, lecz zapasy amunicji, nawet według planu, były niewystarczające do rozbicia wrogich umocnień. W opinii autora popełniono następujące błędy: - wielu żołnierzy musiało na piechotę maszerować na pozycje wyjściowe, dotarli więc przemęczeni, a wiele transportów z amunicją nie dotarło przed rozpoczęciem bitwy, - okopy wyjściowe były nieprzystosowane do przyjęcia takiej liczby żołnierzy, - ogień artylerii był prowadzony niewystarczająco efektywnie (co z uwagi na małą ilość amunicji nie mogło zostać zrekompensowane jego wysokim natężeniem),wystąpił ponadto brak współdziałania artylerii z piechotą oraz nie przemieszczano dział wraz z przesunięciem się linii frontu, - część obszaru ziemi niczyjej stanowiły bagna, więc piechota miała ograniczoną, możliwą do przewidzenia, drogę ataku, - dowództwo nie zadbało o zaskoczenie i Niemcy oczekiwali ofensywy w tym miejscu, - dowództwo postępowało jakby atak miał odbyć się przy sprzyjającej pogodzie, nie zaś w okresie gdy deszcze zamieniają ziemię w błoto i utrudniają ruch. - nie sprecyzowano powodów ani terminów osiągnięcia określonych celów dla poszczególnych oddziałów (w rezultacie nawet posuwanie się w ślimaczym tempie w danym kierunku mogło być interpretowane jako działanie zgodne z planem) - szczegółowe "porady" (np. dotyczące rozmieszczenia kawalerii) zostały wydane w przeddzień ataku, gdy zastosowanie się do wielu z nich było już niemożliwe. Autor zwraca uwagę na bylejakość dowódców, którzy działali według zasady: "jakoś to będzie". Wykonanie również było dalekie od ideału: - na jednym odcinku któryś z oddziałów zaatakował za wcześnie w rezultacie wszyscy żołnierze uznali, że czas ruszyć do ataku (przed zniszczeniem wrogich pozycji przez ogień artyleryjski),- na drugim odcinku inny oddział nie był gotowy, więc wszyscy żołnierze zaatakowali za późno (byli wyczerpani oczekiwaniem, a natężenia ognia spadło, dając czas obrońcom na zajęcie pozycji),- na trzecim odcinku żołnierze nie zaatakowali. W nocnych walkach udało się dokonać wyłomu, lecz odcinek przełamania był zbyt wąski. W rezultacie oddział był ostrzeliwany ze wszystkich stron i musiał się wycofać. Pomimo braku sukcesów dowództwo zdecydowało się kontynuować ofensywę, która skończyła się zajęciem 10 km^2 terenu. Autor chwali zwykłych radzieckich żołnierzy oraz dowódców niższego szczebla za odwagę i waleczność, a także krytykuje rosyjskie dowództwo. W jego opinii nieudolnie zaplanowali i przeprowadzili bitwę. Byli odrealnieni i nie zdawali sobie sprawy z faktycznego położenia wojsk. Ponadto, aby pochwalić się jakimś sukcesem nakazywali u schyłku bitwy ataki (nieskuteczne zresztą) na pozbawione jakiejkolwiek wartości wzgórze.