Zygmunt Bartkiewicz

Polski pisarz, dziennikarz i felietonista. Dziad Zygmunta – Aleksander Bartkiewicz – uczestnik powstania listopadowego, był burmistrzem Pabianic w latach 1838–1864. Ojciec, Stanisław, był znanym i cenionym lekarzem. W latach siedemdziesiątych XIX w., niedługo po narodzinach syna, wyjechał z żoną Adelą z Jurkowskich i małym Zygmuntem do Łodzi, gdzie praktykował do śmierci. Pochodził więc Zygmunt z rodziny szlacheckiej o tradycjach patriotycznych, wychowywał się już jednak w domu mieszczańsko-inteligenckim. Po dojściu do wieku szkolnego uczęszczał najpierw do gimnazjum łódzkiego, skąd został usunięty za używanie „cudzoziemskiego języka” (polskiego). Szkołę średnią ukończył w Warszawie, gdzie też kontynuował naukę jako słuchacz Szkoły Handlowej im. Leopolda Kronenberga w Warszawie. Potem studiował malarstwo w Monachium oraz w Paryżu. Już wówczas ujawnił talent literacki. Będąc w Paryżu, nadsyłał swoje reportaże i felietony, które były publikowane w petersburskim „Kraju”, „Kurierze Warszawskim” i krakowskiej „Ilustracji Polskiej”.

Po zakończeniu edukacji Bartkiewicz zdecydował się osiąść w Łodzi. Plany kariery w handlu próbował połączyć z pasjami literackimi i malarskimi, otwierając 3 grudnia 1895 r. pierwszy w mieście Salon Artystyczny (ul. Piotrkowska 63). Odbywały się tu wystawy twórców mniej i bardziej znanych, a pierwszą z nich była wystawa „dzieł sztuki czystej stosowanej”. Salon miał także swoją letnią filię w Parku Helenowskim.

Latem 1897 roku w warszawskim kościele Św. Krzyża odbył się ślub Bartkiewicza z Mieczysławą Trapszówną (znaną później jako Mieczysława Ćwiklińska). Małżeństwo przetrwało tylko czternaście miesięcy.

W 1898 roku Bartkiewicz zadebiutował jako dziennikarz na łamach łódzkiego „Rozwoju”, a w roku 1907 ukazała się drukiem jego pierwsza książka Słabe serca, zbiór nowel o różnej tematyce. Najbardziej znane dzieło Bartkiewicza, Złe miasto, zostało wydane w 1911 roku. Jest to niezwykle sugestywny opis Łodzi wstrząsanej społecznymi wybuchami i bratobójczymi walkami podczas rewolucji 1905 roku. W tym samym roku ukazały się Obrazy z 1907 r., ukazujące nędzę i upodlenie dzielnic biedoty Łodzi i Warszawy. Sprawie rewolucji 1905 roku Bartkiewicz poświęcił też opowiadanie pt. Emigrant z 1905 roku. Pracując nad trybem życia dzikich zwierząt wszedł do klatki pantery w paryskim ogrodzie zoologicznym i zaatakowany przez zwierzę został poraniony.

W początkach XX wieku pisarz zakupił w Brwinowie nieruchomość przy ul. Grodziskiej i pobudował tu około 1907 roku dworek, w którym osiadł. Wsi i przyrodzie poświęcił, utrzymane w stylu naturalizmu, opowiadania, m.in. Psie dusze (1910). Około roku 1919 Bartkiewicz ożenił się po raz drugi, z Eugenią z Glanców – malarką. Oboje przyjmowali w swej brwinowskiej „Zagrodzie” przyjaciół ze świata kultury i sztuki.

Pisarz zmarł na początku czerwca 1944 r. w Warszawie. Żona przeżyła go o 21 lat. Pochowani są na brwinowskim cmentarzu. Dworek Bartkiewicza, zwany „Zagrodą”, jest obecnie siedzibą Towarzystwa Przyjaciół Brwinowa i mieści muzeum przechowujące pamiątki po artyście.

W 1935 został odznaczony Złotym Wawrzynem Akademickim Polskiej Akademii Literatury.

W pisarstwie ujawnił talent narracyjny i indywidualny styl, łączący naturalistyczną obserwację z elementami gawędy szlacheckiej. Mniej znany utwór Bartkiewicza, Historia jednego podwórza, został doceniony przez Stefana Żeromskiego w rozprawie Snobizm i postęp.