Edward Stachura w latach 80. stał się idolem młodych, poszukujących nadziei ludzi. Zjawisko przybrało jeszcze na sile w okresie stanu wojennego. Organizowano wówczas liczne wieczory poetyckie i konkursy poświęcone Stedowi – jak określano poetę. Wówczas zapoczątkowano też stachuriady, czyli imprezy poetyckie mające nie tylko upamiętniać Stachurę, lecz także wspierać rozwój młodych ludzi związanych z poezją śpiewaną. Pierwsza taka impreza odbyła się w 1979 roku – kilka miesięcy po śmierci artysty – w warszawskim Teatrze Stara Prochownia. Jej twórcą był Wojciech Siemion. Najsłynniejszą bodaj stachuriadą jest odbywająca się od 1983 roku do dziś impreza w Grochowicach – miejscowości, w której Edward Stachura mieszkał przez trzy miesiące i którą sportretował na kartach „Siekierezady”.

W świecie mitów

Liczne stachuriady odbywają się też na wschodzie Polski. Na kanwie ekranizacji „Siekierezady”, przeniesionej na srebrny ekran przez Witolda Leszczyńskiego, narósł bowiem mit, że Stachura jest szczególnie związany z Bieszczadami. To bowiem w bieszczadzkich lasach ulokowano zdjęcia do adaptacji, choć akcja książki wcale się tam nie rozgrywa. Być może ów mit podsycał również sposób bycia poety – lekko nonszalancki, niepoddający się konwenansom. Lecz wokół Edwarda Stachury narosło wiele legend. Niektóre z nich poeta zdawał się sam budować, jak choćby bycie wiecznym tułaczem. Był nietuzinkową postacią, a tylko raz spotkany zapadał w pamięć, co potwierdzają snujący na jego temat wspomnienia znajomi. Podzielili się nimi z Jakubem Beczkiem na łamach najnowszej książki „Teraz oto jestem…”.

Trzeba też przyznać, że biografia Steda jest na tyle barwna, że śmiało mogłaby stanowić gotowy scenariusz filmu. Stachura urodził się w 1937 roku we Francji, a w 1948 roku jego rodzice podjęli decyzję o przeprowadzce do Polski. Jak sam pisał (w życiorysie złożonym na KUL):

I ta wieczna tułaczka i poczucie nostalgii miały mu już towarzyszyć aż do tragicznej śmierci w 1979 roku. Czytając „Teraz oto jestem…” Jakuba Beczka, towarzyszymy poecie w jego tułaczce, poruszamy się po świecie wielkich miast, jak i prowincjonalnych miejscowości w Polsce i na świecie – wszędzie tam, gdzie los rzucił Steda i gdzie spotkał ludzi, którzy teraz opowiadają o tym, jak zapamiętali poetę.

Powrót do lat młodości

Dzięki wspomnieniom rozmówców przenosimy się do czasów PRL, poznając od środka ówczesne życie kulturalne, w którym Stachura brał udział. Dzięki temu, że Beczek w toku prac zrezygnował z szeroko znanych wspomnień rodziny i przyjaciół, zyskujemy świeży ogląd znanych nam losów Stachury. Widzimy go oczami bliższych i dalszych znajomych, dzięki którym wraca „żywy” mężczyzna z lat 50., 60. i 70. Nie czytamy o wielkim bardzie, choć jego twórczość nieustannie przewija się na kartach książki, tylko o człowieku – znajomym, przyjacielu. Rozdziały stanowią zapisy wspomnień poszczególnych osób, dzięki czemu widzimy sylwetkę poety z bardzo różnych perspektyw. Części rozmówców zależało na odmitologizowaniu Steda – mówią o tym choćby Stefan Ehrenkreutz, który Stachurę poznał w Ann Arbor w Stanach Zjednoczonych, i Andrzej Różycki, fotografik i filmowiec Szkoły Filmowej w Łodzi, którego pierwsze spotkanie ze Stachurą można nazwać falstartem. Widzimy więc Stachurę grającego w pokera, skaczącego po lubelskich dachach, wdającego się w utarczki słowne i bójki, unoszącego się honorem, ale też dyskutującego o filozofie Krishnamurtim.

A czy i sam poeta nie pragnął pod sam koniec życia właśnie takiego odmitologizowania? Wprawdzie chciał nauczać tłumy. I był zafascynowany postacią Krishnamurtiego. Na pewnym etapie swojej ścieżki duchowej tak jak on chciał być duchowym przywódcą. W tym czasie jego twórczość zaczęła jednak ewoluować w stronę zatracenia. Stachura przestał się podpisywać, przekształcając się w bezosobowego bohatera „Się”. W „Fabula rasa” zmienił się z kolei w człowieka nikt.

Każde pokolenie musi mieć swojego Stachurę

To zdanie wypowiedział Andrzej Lew, snując swoje wspomnienia o Stedzie. Jego poezja jest uniwersalna – jej wartości i przesłanie każde pokolenie może odczytywać na nowo. Jego twórczość, choć wywodząca się z otaczającego świata, z inspiracji poznanymi ludźmi i miejscami, to w sferze tekstu wolna jest od przynależności do konkretnego czasu, może wpasować się w rozterki i radości tak w latach 70. i 80., jak i współcześnie. Niewątpliwie szczyt popularności twórczości Stachury przypadał na lata 80. Dekadę później „królował” inny ponadczasowy poeta i pieśniarz – Jacek Kaczmarski, który wbrew swojej woli został okrzyknięty bardem Solidarności, a w latach 90. wypełniał sale koncertowe w całej Polsce. Ale to już zupełnie nowa opowieść.

Artykuł na podstawie książki „Teraz oto jestem. Edward Stachura we wspomnieniach” Jakuba Beczka