Brawurowy reportaż autora głośnego „Czerwonego rynku” wydany przez Czarne otwiera pytanie o to, jak wiele można zaryzykować, by móc zerknąć za zasłonę boskości. Szukając na nie odpowiedzi Carney rusza śladami Iana Thorsona, który przemierzył Azję w poszukiwaniu duchowego przywódcy, a zmarł w tragicznych warunkach w górach Chiricahua w południowo-wschodniej Arizonie. Carney, z notatek samego Thorsona, wspomnień jego matki, rozmów z członkami sekty oraz nagrań wideo z kazaniami wygłaszanymi przez jej guru, odtwarza mroczną drogę do oświecenia inteligentnego, młodego mężczyzny, który w źle odczytanych buddyjskich ideach znalazł śmierć. Losy Thorsona to przykład rozpaczliwego poszukiwania transcendencji, całkowitego wręcz zatracenia się w tych duchowych peregrynacjach.

Asumptem do próby zmierzenia się z tym kontrowersyjnym przypadkiem była dla autora samobójcza śmierć jego młodej studentki, która po serii intensywnych medytacji wyskoczyła przez okno. „Śmierć na Diamentowej Górze” to zatem próba zastanowienia się, gdzie przebiega i jak śliska jest granica między samodoskonaleniem się a psychozą. Poszukiwanie na własną rękę duchowości, bądź – jak w przypadku Thorsona – całkowite uzależnienie swojego życia od ekscentrycznego guru to jedne z najważniejszych zagrożeń wynikających z fanatycznej wręcz manii Amerykanów w dążeniu do poznania siebie poprzez asymilację nieprzystających do ich kultury egzotycznych tradycji. Carney jasno daje do zrozumienia, że taka niezdrowa determinacja w dążeniu do poznania własnej duszy, wspięcia się na wyższy poziom postrzegania rzeczywistości ma niesamowity wpływ nie tylko na psychikę poszukującego, ale co równie przerażające na jego cielesność – reportaż, o którym mowa to świadectwo ludzi wyniszczonych fizycznie poprzez długotrwały post czy wielotygodniowe medytacje; rezygnacja z przyziemnych potrzeb ciała oraz wiara w siłę modlitwy, nawet w przypadku skrajnego wycieńczenia organizmu, doprowadziły przecież do śmierci Iana Thorsona.

„Śmierć na Diamentowej Górze” to nie tylko zapis reporterskiego śledztwa w bulwersującej sprawie Thorsona przebywającego w medytacyjnym odosobnieniu ze swoją duchową przywódczynią Christie McNally, która odmówiła mu medycznej pomocy w ostatnich godzinach jego życia. To przede wszystkim portret zagubionego na własnej drodze do oświecenia ekscentrycznego Michaela Roacha – duchowego przywódcy pseudobuddyjskiej sekty z Diamentowej Góry. To postać charyzmatyczna w negatywnym tego słowa znaczeniu. Roach wykoślawił tybetański buddyzm tak, by móc przejąć całkowitą kontrolę nad swoimi uczniami, oddawał się seksualnym praktykom, a egzotyczny wschodni mistycyzm traktował jako środek w biznesowych rozgrywkach. Osobisty rozwój Roacha – Carney drobiazgowo go opisał – splata się zatem ze smutną historią Thorsona, wspólnie zaś prowadzą do mało optymistycznych wniosków. Amerykańskie sekciarstwo naznaczone piętnem tragedii to cyklicznie nawracający problem – warto tu przywołać Charlesa Mansona i jego dzieci kwiaty czy choćby zbiorowe samobójstwo prawie tysiąca wyznawców sekty Jima Jonesa – a pseudoduchowy kult witalności, sukcesu i oświecenia to nic więcej, jak szaleńcza propaganda samozwańczych „guru”.

„Śmierć na Diamentowej Górze” czytam jako próbę bezlitosnego rozliczenia się z niechlubną stroną amerykańskiej kultury, pełnej pułapek, psychicznych uzależnień, obłędu, śmierci. Przypadek Iana Thorsona i Michaela Roacha to jednoczesna egzemplifikacja poszukiwania sacrum przez człowieka, dla którego transcendencja to element zasadniczy egzystencji, w rezultacie jednak okazuje się być żałosną namiastką poszukiwania egzotyki i duchowych wrażeń w kulturze, o której obaj nie mieli za grosz pojęcia.

Justyna Anna Zanik