Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Duszą” socjalizmu, powodem, dla którego lgną do niego zwykli śmiertelnicy, gotowi za socjalizm nadstawić karku, okazuje się równość. Dla ogromnej większości ludzi socjalizm oznacza bezklasowe społeczeństwo, albo w ogóle nie oznacza nic. I dlatego właśnie, te parę zaledwie miesięcy spędzonych na służbie w milicji miały dla mnie tak duże znaczenie.

Wygląd Barcelony był czymś zaskakującym i przytłaczającym. Po raz pierwszy w życiu znalazłem się w mieście, gdzie klasa robotnicza była u władzy. (…) Sądząc z zewnętrznych przejawów, było to miasto, w którym klasa bogatych przestała praktycznie istnieć.

Dla pochodzących z bezwzględnej i szyderczej cywilizacji anglojęzycznej, dosłowność, z jaką ci idealistyczni Hiszpanie traktowali szablonowe rewolucyjne slogany trąciła patosem.

Dyscyplina nie istniała; jeżeli komuś nie spodobał się rozkaz, występował z szyku i wszczynał zażartą kłótnię z oficerem.

W koszarach rozpoczęło się coś, co można by, nie bez uśmiechu, nazwać „szkoleniem”. (…) Było zwykłą musztrą na palcu apelowym w najgłupszym, staroświeckim stylu. (…) Obchodzenie się z bronią nie wchodziło w zakres naszej nauki.

Przyznać muszę, że na pierwszy rzut oka obraz, który ujrzałem na froncie przeraził mnie. Jak, do licha, wojsko tego rodzaju może wygrać wojnę?

Niektórzy z żołnierzy notorycznie załatwiali się w okopie – wstrętny zwyczaj, szczególnie gdy przychodzi robić obchód w ciemnościach.

Przez cały mój pobyt w Hiszpanii widziałem niewiele walk. (…) To, co zwykło się nazywać okropnościami wojny, nie przydarzyło mi się zgoła nigdy.

W czasie wojny pozycyjnej pojawia się pięć ważnych problemów: drewno opałowe, żywność, tytoń, świece i wróg (…) wróg na szarym końcu.

Wręczono mi karabin Mausera z 1896 r. (...) Zardzewiały, z opornie chodzącym ryglem, drewniana podstawa lufy pęknięta, jeden rzut oka do wylotu lufy ujawnił, że jest skorodowana i chyba już nic jej nie pomoże.

Kilka pierwszych tygodni upływało na nauce miłości do Hiszpanów i na irytowaniu się z powodu ich pewnych osobliwych cech. (…) Wojny prowadzić nie potrafią. Wszystkich cudzoziemców jednakowo napełniała lękiem ich nieudolność, a przede wszystkim doprowadzająca do szału niepunktualność. (…) I nic w Hiszpanii, od posiłku począwszy, a na bitwie skończywszy, nigdy nie obywa się w zaplanowanym terminie.

I tak już było podczas tej wojny, że kiedy tylko ktoś mógł w kogoś nie trafić, to zawsze mu się tu udawało.

Komuniści i POUM pisywali z większą zaciekłością o sobie nawzajem niż o faszystach.

Jedną z najsmutniejszych nauk, jaką przyszło mi wynieść z tej wojny, jest przekonanie, że lewicowa prasa w niczym nie ustępuje w swej kłamliwości i niegodziwości prawicowej.

Otrzymywaliśmy pomoc z Rosji i musieliśmy w tej sytuacji zezwolić na pewne akcje, których nie popieraliśmy.

Zagraniczni dziennikarze w Hiszpanii byli bez reszty zdani na łaskę Ministerstwa Propagandy, choć zdawałoby się, że nazwa tej instytucji powinna być dostatecznym ostrzeżeniem.

Człowiek musi brać czyjąś stronę i powinno być dostatecznie jasne, do kogo żywię sympatie. Poza tym nie udało mi się zapewne uniknąć przeinaczenia faktów (…) Uprzedzam zatem o swoich sympatiach i przypominam o błędach. Starałem się mimo wszystko być uczciwym.

Najgorsze nawet wady powojennego rządu byłyby chyba lepsze od frankistowskiego reżymu.(…) Hiszpania to przede wszystkim kraj rolniczy i chłopi prawie na pewno skorzystaliby na zwycięstwie rządu. Przynajmniej cześć z przejętej ziemi musiałoby zostać ich własnością.

Hiszpańska tajna policja miała parę cech wspólnych z Gestapo, ale niewiele z jego fachowości.

Była to scena niczym alegoryczny obraz wojny - zapełniony świeżymi żołnierzami pociąg wyjeżdżał dumnie na front, okaleczeni żołnierze wolno stamtąd wracali, a tymczasem widok dział na otwartych platformach pobudzał serca do mocniejszego bicia, bo działa zawsze robią wrażenie, i wyzwalał zgubne uczucie, że wojna jest mimo wszystko wspaniała.

Roztrząsanie szczegółów międzypartyjnych
waśni jest okropnym zajęciem — przypomina skok do gnojówki.

Trzęsienie ziemi w Japonii, głód w Chinach, rewolucja w Meksyku? Nie martw się, butelka mleka będzie stała jutro rano na progu, New Statesman wyjdzie w piątek.

- Nie chcemy do was strzelać. Jesteśmy przecież takimi samymi robotnikami jak wy.

U zarania tych wydarzeń (…) ludzie skłonni byli uważać je za żart.

Spotkałem oto po raz pierwszy kogoś, kogo zawodowym obowiązkiem było opowiadanie kłamstw – nie licząc dziennikarzy.

Przypuszczam, że tak już się dzieje podczas wszystkich wojen: ciągle ten sam kontrast pomiędzy wypielęgnowaną policją na tyłach, a obdartymi żołnierzami na froncie.

Wszystkie wojny, z upływem każdego miesiąca ich trwania, rodzą coś w rodzaju postępującego zła, takie bowiem sprawy, jak wolność jednostki i niezakłamana prasa są po prostu nie do pogodzenia ze skutecznością operacji wojskowych.

Po zwycięstwie nad Franco (…) przyszłość nie zapowiadała się różowo. Nikt rozsądny nie zakładał, że w kraju tak podzielonym i wyczerpanym, jakim będzie Hiszpania po zakończeniu wojny, pojawi się cień nadziei na demokrację.

Podjechał samochód patrolowy anarchistów. Był najeżony bronią. Obok kierowcy siedziała piękna czarnowłosa dziewczyna w wieku około 18 lat i przyciskała do kolan erkaem.

Tylko nieliczni mieszkańcy tego kraju posiadają rysy charakteru potrzebne nowoczesnemu totalitarnemu państwu - diabelną obowiązkowość i konsekwencję.