Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Wielu rze­czy się nie ro­zu­mie, póki się ich nie stra­ci.

(...) dzie­ciom nie wolno zbyt­nio po­pusz­czać cugli, nie mogą są­dzić, że przy­szły na świat po to, by się nimi zaj­mo­wać i im ka­dzić. Wy­cho­wa­nie boli, ale jest ko­niecz­ne, żeby dziec­ko nie stało się cię­ża­rem dla oto­cze­nia.

Jeśli ją za­py­tać, czy jej tu do­brze, pry­cha i mówi, że nie ma czasu o tym my­śleć, jest za­ję­ta. A jak czło­wiek jest za­ję­ty, to chyba mu do­brze!

(...) lu­dzie są prze­peł­nie­ni opo­wie­ścia­mi, po­ło­wy sta­no­wią treść ich życia, to z nich czer­pią toż­sa­mość, sa­mo­sta­no­wie­nie, ob­ra­zy, które ich opi­su­ją. Wyżej cenią zmia­ny i ry­zy­ko niż bez­pie­czeń­stwo i ru­ty­nę. Sta­nie na bez­piecz­nym ka­wał­ku ziemi i prze­wra­ca­nie mo­kre­go siana jest śmier­tel­nie nudne. Walka pod­czas sztor­mu i ulewy na otwar­tej łodzi – to jest życie!

Żadna inna przy­jaźń nie na­wią­zu­je się tak łatwo jak ta ukształ­to­wa­na we wspól­nej pracy.

Pa­sto­ro­wa po­dej­rze­wa, że Örland­czy­cy prze­nie­śli men­tal­ność z ry­bo­łów­stwa na rol­nic­two: wszyst­ko roz­bi­ja się o fart i moc po­go­dy. Jeśli ryba się łowi, na­le­ży się cie­szyć, a jeśli zdąży się ze­brać siano, zanim stra­ci ducha, też do­brze.

Pet­ter ma dwa­dzie­ścia osiem lat, a jesz­cze nigdy nie miał spo­sob­no­ści, by po­czuć się jak nie­od­po­wie­dzial­ne dziec­ko. Musi utrzy­my­wać tatę w do­brym hu­mo­rze, mamie trze­ba po­ma­gać i we wszyst­kim ją po­pie­rać. Teraz, gdy jest do­ro­sły, musi od­gry­wać rolę ich mał­żeń­skie­go do­rad­cy. Mają ponad sześć­dzie­siąt lat – czy nie mo­gli­by, na mi­łość boską, za­ak­cep­to­wać, że są mał­żeń­stwem, i skoń­czyć z tymi cią­gły­mi kry­zy­sa­mi?

Z ro­dzi­na­mi jest tak, że za­wsze coś jest na rze­czy.

Gdy za­ma­rza, mu­sisz mieć otwar­te uszy i oczy do­oko­ła głowy. Jak kła­dzie się lód, gdzie idzie prąd. Skąd wieje. Czar­ne ka­łu­że roz­to­pio­ne­go lodu, zie­leń gład­kie­go lodu, mlecz­no­błę­kit­ne jak biel­mo na nie­wi­do­mym oku – mu­sisz wie­dzieć, że na­le­ży się ich strzec. Oczy­wi­ste rze­czy. Za­wsze noś ze sobą szpi­ku­lec do lodu i nóż, na­słu­chuj, jak trzesz­czy. Nie bój się, ina­czej ni­gdzie nie doj­dziesz. Nie bądź pysz­ny, bo zo­sta­niesz. Mu­sisz wie­dzieć, że tam jest zimno i głę­bo­ko.

Krowy uspo­ka­ja­ją i po­cie­sza­ją czło­wie­ka, a przy­naj­mniej Monę. Szyb­ko je doi, jest nie­mal szczę­śli­wa, za­ga­du­je do nich, kiedy nikt nie sły­szy.

Czar­na jak naj­czar­niej­sza noc przez to zmę­cze­nie. Ale też war­czą­cy mo­to­rek.

Dla nie­mow­lę­cia naj­waż­niej­szy jest cycek mamy. Na dru­gim miej­scu jest po­go­da. O niej roz­ma­wia­ją wszy­scy do­oko­ła, cały czas. Ja­kiej po­go­dy można się spo­dzie­wać, jak długo się utrzy­ma. Kiedy się zmie­ni. Jak słoń­ce za­cho­dzi za chmu­ry albo jak świe­ci pro­sto w morze, aż syczy ni­czym kula pło­mie­ni. Jak stoją wały chmur. Jak nad­cią­ga­ją stru­mie­nie zim­ne­go po­wie­trza. Jak gorąc two­rzy ścia­nę, a za nim nad­cią­ga sztorm. Jak za ro­giem ło­mo­cze, to za­po­wiedź. Trze­ba ci wów­czas ro­zu­mieć, o czym mowa.

Szkrab stoi na scho­dach i się przy­trzy­mu­je. To wszyst­ko, co po­tra­fi – trzy­mać się do końca. Ale już się na­uczył, że wszyst­ko, co tam na ze­wnątrz, to po­go­da. Że pełno tam zna­ków i ostrze­żeń. Że ist­nie­ją głosy, oczy i usta, któ­rych nie widać, ale które mo­żesz usły­szeć i zo­ba­czyć w sobie.

(...) miesz­kań­cy wysp nie muszą uczyć się la­ta­mi na uni­wer­sy­te­cie ani stu­dio­wać psy­cho­lo­gii, by wie­dzieć, że w celu ulże­nia sobie i zrzu­ce­nia z sie­bie pre­sji lu­dzie po­win­ni ze sobą roz­ma­wiać.

Opro­wa­dza­nie ich sta­no­wi na­praw­dę dużą przy­jem­ność. Od­le­gło­ści wcale nie są tak małe, jak się czło­wie­ko­wi wy­da­je, gdy widzi Örlan­dię na mapie jako grup­kę owa­dzich kupek. Pół dnia zaj­mu­je obej­rze­nie wyspy ko­ściel­nej, gór na za­cho­dzie, ich dzie­wi­czy ta­niec i pra­daw­ne kry­jów­ki przed pi­ra­ta­mi i Ro­sja­na­mi, świe­że wy­ko­pa­li­ska z epoki brązu i dla kon­tra­stu nie­daw­ne roz­mi­no­wa­nia po woj­nie kon­ty­nu­acyj­nej. A także naj­więk­sza atrak­cja rów­nież w oczach wy­spia­rzy, którą na­le­ży po­ka­zać wszyst­kim tu­ry­stom: nie­wiel­kie je­zior­ko wśród sza­rych gór, nie­mal jak kra­ter wy­peł­nio­ny wodą. „To wszyst­ko słod­ka woda!”, wy­ja­śnia­ją wy­spia­rze z dumą, ślepi na wiel­kie ota­cza­ją­ce Örlan­dię morze, które szumi nawet przy naj­pięk­niej­szej let­niej po­go­dzie i które jest po­wo­dem do za­chwy­tów że­gla­rzy.

Po­go­da jest wspa­nia­ła, to luk­sus móc być wol­nym, swo­bod­nie po­ru­szać się po­śród przy­ro­dy w miłym to­wa­rzy­stwie.

Nie obej­dzie się bez bólu (...). – Na to się przy­go­tuj. Nie mam ta­kich mocy ja­sno­wi­dze­nia, żeby ci po­wie­dzieć, jak bę­dzie, ale z do­świad­cze­nia wiem, że nie­któ­re spra­wy nie idą tak, jak prze­wi­dzia­no. Na dro­dze leżą ka­mie­nie. Jeśli bę­dziesz na to przy­go­to­wa­ny i je omi­niesz, wszyst­ko się uda.

Plu­sem bycia pa­sto­rem w ar­chi­pe­la­gu jest to, że są pa­na­mi swo­je­go czasu, za­nie­dba­ny­mi obo­wiąz­ka­mi zajmą się potem.

Czło­wiek nigdy tak nie wal­czy z wła­snym su­mie­niem, jak pod­czas wojny.

Żona i dzie­ci to naj­bar­dziej na­tu­ral­na rzecz na świe­cie, tak się wy­da­je. Przez ty­sią­ce lat czło­wiek żył w ro­dzi­nie, zda­wa­ło­by się, że ru­ty­ny mamy wbu­do­wa­ne. Jed­nak trud­no sobie wy­obra­zić, jaki to chaos.

Na morzu wszyst­ko może się wy­da­rzyć. Czło­wiek udaje się na nie­wiel­ki rejs ło­dzią, a do­sta­je lek­cję z przed­chrze­ści­jań­skich wie­rzeń.

Lu­dzie są tu nie­zwy­kle za­bo­bon­ni, wszy­scy wie­rzą w duchy. Nie­wie­lu z nich ośmie­la się po zmro­ku mijać cmen­tarz.

(...) na Örlan­dii nie ma żad­nych drzew igla­stych. Za­pach igli­wia i głę­bo­ka zie­leń cie­nia nad wodą wpra­wia­ją go w chwi­lo­wą no­stal­gię, do­zna­je po­czu­cia bez­pie­czeń­stwa w środ­ko­wym ar­chi­pe­la­gu, ale zaraz od­czu­wa dzie­cin­ną dumę z tego, jak dziko i słono jest na sma­ga­nych wia­trem wy­spach örlandz­kich. Nie znaj­dzie się tam zie­lo­ne­go cie­nia, tylko bu­rzo­wy gra­nat, srebr­ną i po­pie­la­tą sza­rość, ja­sno­nie­bie­ska po­wierzch­nia jak ta dzi­siaj.

Ci, któ­rych na­zy­wa­my od­szu­ki­wa­cza­mi, ubra­ni w skóry star­cy na lą­dzie po­ka­zu­ją ci, że trze­ba jak naj­szyb­ciej zwi­jać się do domu. Ostrze­ga­ją przed sztor­mem. Naj­pierw my­ślisz, że to jakiś sta­ru­szek z są­sied­niej wio­ski, ale jak za­czy­nasz pły­nąć, ni­gdzie ani śladu łodzi, a gość za­padł się pod zie­mię, wy­da­je ci się, że śni­łeś. Skim­ną­łeś się i śni­łeś. Ale wiele razy za­wra­ca­łem i pę­dzi­łem do domu, cho­ciaż towar zo­stał, i za każ­dym razem sztorm pra­wie mnie po­rwał, nim do­tar­łem do Oj­czy­zny.

Wiele razy my­śla­łem, że od­szu­ki­wa­cze, któ­rych się widzi, na­le­żą do naj­młod­szych. Bar­dzo przy­po­mi­na­ją ludzi, wie­dzą, jak to jest być bez schro­nie­nia na morzu, gdy zbli­ża się sztorm. Wie­dzą, jak ży­je­my, po­ma­ga­ją nam. To pra­wie jak twoi anio­ło­wie stró­że. Ale ze sta­ry­mi jest o wiele trud­niej. Nie cał­kiem cię ro­zu­mie­ją, bo ist­nie­ją na świe­cie od tak dawna, że nie wie­dzą już, jak to jest być czło­wie­kiem. Są cie­kaw­scy, wiesz, że kręcą się wokół cie­bie, jakby bar­dzo chcie­li wie­dzieć, jak to jest być w two­jej skó­rze, ale już nie za­wsze ro­zu­mie­ją, że ła­du­jesz się w ja­kieś nie­szczę­ście. Cza­sa­mi nic nie robią, cho­ciaż mo­gły­by wy­cią­gnąć rękę i tak ura­to­wać ci życie.

Myślę sobie tak, że jak Jezus był młody i pły­wał po Je­zio­rze Ga­li­lej­skim, na jego wo­dzie ist­nia­ły pra­sta­re siły. Ktoś, kto tam do­ra­stał, wie­dział o nich, na­tknął się na nie w nie­któ­rych sy­tu­acjach. Jezus po­cho­dził z ze­wnątrz. Wi­dząc, gdzie ucznio­wie mają za­rzu­cić sieć, są­dził, że to wie­dza od Boga, ale to tamci z je­zio­ra. Czuli, że to coś wy­jąt­ko­we­go i po­zwo­li­li mu zo­ba­czyć. Miał w sobie to coś, że wi­dział. I jak my­ślisz, kto mu po­zwo­lił cho­dzić po wo­dzie? Ra­czej nie Bóg.

Ale po­wiem ci, że są tu takie siły, które były już bar­dzo stare, kiedy Jezus był młody.

Trze­ba mieć nie­zwy­kłą kon­cen­tra­cję, żeby pły­nąć przez ar­chi­pe­lag jak Brage, we mgle i po ciem­ku we­dług ze­gar­ka i kom­pa­su, i być pew­nym, że jest się do­kład­nie tam, gdzie się ob­li­czy­ło, że się bę­dzie. To się na­zy­wa kom­pe­ten­cja. To wręcz strasz­ne. By mieć takie umie­jęt­no­ści, trze­ba się tu wy­cho­wać.

Pra­cu­ją na swą wspól­ną przy­szłość. Pa­sto­ro­wa myśli o tym, że gdy w wieku osiem­dzie­się­ciu lat obej­rzą się za sie­bie, zgod­nie stwier­dzą: naj­le­piej im było, gdy mieli dużo pracy i znoju. Będą wtedy sta­rzy i bez sił, za­tę­sk­nią za po­śpie­chem i żwa­wy­mi kro­ka­mi. Na razie są mło­dzi, zdro­wi, na wszyst­ko mają siłę. Cho­ciaż plan wy­da­je się am­bit­ny, więk­szość jest do zro­bie­nia. I mają mnó­stwo czasu.

Ale (...) do morza wcho­dzi się tylko, by ode­brać sobie życie. Kąpać cho­dzi się do sauny.