Co łączy Isaaca Newtona, egipskie piramidy i… psa o imieniu Diament?

Ujawnione dokumenty są częściowo spalone. Jak głosi legenda, pies Isaaca Newtona, Diament, wskoczył na stół i przewrócił na kartki zapaloną świecę. Treść, którą można odczytać z nadpalonych stron sugeruje, że ojciec współczesnej fizyki interesował się również alchemią. Z dzisiejszej perspektywy może to dziwić, wszak wiedzy alchemicznej nikt w XXI wieku nie traktuje jako pełnoprawnej nauki, lecz raczej jako przebrzmiałą ciekawostkę. Przypomnijmy jednak, że dokumenty Newtona datowane są na rok 1680; zaledwie 19 lat wcześniej ukazało się „The Sceptical Chymist” Roberta Boyle’a, uznawane za początek końca wiary uczonych w alchemiczne nauki. Książka Boyle’a, rozwój nauk przyrodniczych i badań empirycznych, a nade wszystko innowacje w powstawaniu kolejnych urządzeń badawczych sprawiły, że alchemia odeszła w zapomnienie.

Ale w 1680 roku Newton wierzył, że starożytni Egipcjanie mieli dostęp do wiedzy, która na przestrzeni wieków została utracona. Próbował wykazać, że w wymiarach Piramidy Cheopsa ukryli oni wskazówki, które pomogą mu dokładnie obliczyć obwód Ziemi. Ten pomiar pozwoliłby Newtonowi zademonstrować teorię grawitacji w odpowiedniej, planetarnej skali. Przyczynić się do tego miało obliczenie, jaką jednostkę miary stosowali podczas budowy Egipcjanie.

Dzisiaj już wiemy: Egipcjanie stosowali łokieć królewski, który liczył w przybliżeniu 0,525 m. I chociaż byli świetnymi budowniczymi, to niestety Newton nie miał racji: wymiary budowanej około dwudziestu lat Piramidy Cheopsa nie kryją w sobie żadnego sekretu.

Sprzedane podczas licytacji w angielskim domu aukcyjnym Sotheby's dokumenty świadczą o tym, że nawet najgenialniejsze jednostki w historii nauki w swoich rozważaniach potrafiły błądzić. A także, że dziedziny XVII-wiecznej nauki przenikały się wzajemnie w umysłach uczonych. Oprócz fizyki i matematyki Newton zajmował się również alchemią, a także rozważaniami dotyczącymi religii — odrzucał doktrynę dotyczącą Trójcy Świętej. Z tym ostatnim Isaac Newton starał się nie afiszować, w obawie przed możliwymi reperkusjami wobec jego kariery naukowej.

Co może dzisiaj dziwić, Newton nie uważał swoich dociekań teologicznych za mniej wartościowe. Dla niego badania w zakresie religii, fizyki, alchemii i matematyki wspólnie stanowiły próbę opisania świata za pomocą dostępnych mu narzędzi. Swoje naukowe opus magnum, „Philosophiae Naturalis Principia Mathematica”, badacz opublikował w 1687 roku. Angielski uczony sformuował  w nim prawo powszechnego ciążenia, a także zawarł fundamenty praw leżących u podstaw mechaniki klasycznej. Dzieło Newtona stało się podstawą do rozważań dla następujących po nim setek matematyków, fizyków i filozofów. A to wszystko jedynie 7 lat po tym, gdy zastanawiał się, czy za pomocą łokcia królewskiego Egipcjanom udało się w starożytności zmierzyć obwód Ziemi.

[aj]