Barbara Grabowska

Na moich półkach już od jakiegoś czasu trzy książki Barbary Grabowskiej czekały na moment, gdy zacznę je czytać wróciwszy z Bengalu. Jedną z nich jest "Miłość i małżeństwo w Indiach. Z dziejów literatury indyjskiej". Spodziewałam się, że autorka będzie krążyć wokół Bengalu, więc chciałam , najpierw zobaczyć go własnymi oczyma. I rzeczywiście w bogactwie wątków przedstawiajacych: - istotę Kamy czyli miłości - parę pierwszych kochanków Indii Urwaśi i Puruwarasa - skandale w świecie bogów, zdrady, porwania i uwiedzenia - małżeństwa kszatrijów (4 kasty indyjskie obejmują braminów - uczonych i kapłanów, kszatrijów - wojowników i władców, wajksiów - rolników i siudrów - robotników),w tym małżeństwo poprzez porwanie - obraz idealnej żony (patiwrata) - kłopotliwy obraz Sity z eposu "Ramajana", żony boga Ramy - bóg Kryszna i jego żony, pasterki i ukochana Radha - symbolika miłości - obraz dzielnych heroin najwięcej miejsca zajmuje obraz kobiety, matki, bogini i kurtyzany w Bengalu. Tyle w tej książce zaznaczyłam interesujących miejsc, że aż trudno mi wybrać, czym warto się podzielić. Na chybił trafił: - o miłości przezwyciężającej śmierć: gdy Pramadwarę ukąsił w lesie wąż, zrozpaczony Rury wybłagał u boga Jamy jej powrót do życia oddając za niego pół swojego - W starożytnej "Rygwedzie" jest dialog między małżonkami, których połączył mezalians; ona, niebianka Urwaśi ma dość życia na ziemi, obiecuje jemu, ziemianinowi odesłać kiedyś syna; on Pururawas próbuje ją zatrzymać: "O żono!... Porozmawiajmy! Niewypowiedziane słowa nie przyniosą nam radości nawet w późniejszych dniach". Urwaśi już zdecydowała: "Cóż uczynię z tym twoim słowem. Odeszłam ..." Ten dialog mógłby się zdarzyć dziś. - wiersz Tagore "Żona dziecko" ilustrujący sytuację, gdy mężczyzna poślubia dziecko i czeka na moment , kiedy dziewczynka dorośnie do wieku, gdy uczyni ją kobietą: " Gdy przychodzisz, uważa ciebie za nową lalkę do swej zabawy ...pewnego dnia skończą się jej zabawy u stóp męża". Smaku dodaje fakt, ze Tagore zgodnie z ówczesną tradycją poślubił dziecko, które stało sie jego żoną i matką dzieci osiagnąwszy dojrzałość. - bóg Kryszna w tańcu zwielokrotniony, tańczy z każdą tak, że w jej oczach jest ona jedyną wybraną - obraz relacji duszy ludzkiej z bogiem - Gdy pewnego bramina ukarano klątwą - "umrzesz przed wschodem słońca"- , jego żona mocą swojej miłości sprawiła, że słońce nie wzeszło, dopóki jej mężowi bogowie nie darowali życia - miłość przedstawiana w postaci ognia "Wtedy naszyjnik stał się ciężarem, strój i pasta sandałowa stały się ogniem" - kobieta boginią "Na jej twarzy spotykają się słońce, księżyc i gwiazdy jednocześnie". - Gdy bohater "Mahabharaty", Ardźuna przebywając wśród bogów odmówił nocy miłosnej niebiance Urwaśi, ta upokorzona przeklęla go przeznaczając mu los eunucha wśród kobiet (za sprawą boga Indry udało mu się skrócić wyrok do jednego roku) - wyraz tęsknoty za ukochanym w czas monsunu, gdy pawie krzyczą z radości na widok chmur deszczowych - "Jeśli w pobliżu rzeki gardło wyschnie, to kto oddali pragnienie?" Do książki w formie aneksu dołączono listy do ukochanych wg Madhusudana Datty. Może staną się dla kogoś z nas wzorem listu miłosnego?:): - "Słuchaj; liściu, skuszony twoją świeżością wiatr przybywa i tańczy z tobą miłośnie, lecz gdy uschniesz, znienawidzi cię i przegna daleko. Czy tak samo porzucił mnie.." pyta Śakundala Duszjantę - Tara wyznając miłość kończącemu nauki u guru, który jest jej mężem, Ćandrze (bóg księżyca) obiecuje " Tara zatańczy dla ciebie jak pawica poruszona dźwiękiem grzmotu" - siostra Rawany Śurpanakha oczarowana młodszym bratem Ramy Lakszmaną pisze do niego: "Kim jesteś? Wędrujesz samotnie po bezludnym lesie z ciałem wysmarowanym popiołem. Powiedz, po co ukrywasz ogień w popiele?...przyglądałam się tobie...jak słonecznik spogląda stale na słońce" - stęskniona za nieobecnym Ardźuną Draupadi, żona pięciu mężów pisze: "jak w rozłące ze słońcem lotos zamyka się w rozpaczy, tak bez ciebie moje serce zamknięte" - Bhanumati próbuje powstrzymać swego męża Durjodhanę przed braterską walką pod Kuroszetrą (wątek z "Mahabharaty"). Prorokuje w grozie: "Spojrzałam ze strachem...jak płynęła rzeka krwi, leżały słonie jakby góry potrzaskane piorunem, znieruchomiałe rumaki, połamane rydwany, setki martwych ciał". - bogini Ganga tłumaczy w liście, czemu nie wróci do porzuconego króla Śantanu "jestem Gangą, mieszkającą we włosach Śiwy, jego ukochaną " ; na pociechę wysyła do niego wraz z listem syna urodzonego z ich związku w przeszłości, gdy łączyła ich jeszcze krótkotrwała ze strony bogini miłość