Vardø – zapomniana historia nieposłuszeństwa

Gdy zimowe, wzburzone morze zabiera ze sobą rybaków, którzy wyruszyli na połów, w maleńkiej, norweskiej wiosce Vardø pozostaje kilkoro starszych mężczyzn i kobiety pogrążone w żałobie po swoich ojcach, mężach i synach. Zagubione w nowej rzeczywistości kobiety, by przeżyć, muszą stać się wojowniczkami codzienności – podjąć zajęcia, które do tej pory spoczywały na męskiej części społeczności. Połów ryb, czy oprawianie zwierzęcych skór stają się ich nowym rytmem wyznaczającym dzień.

To moment, w którym kształtują się charaktery poznanych przez czytelników kobiet. Ich samodzielność staje się uciążliwa, niewygodna i potencjalnie niebezpieczna dla władzy. Poczucie zagrożenia dla ich władzy, siły oraz religii narastały proporcjonalnie do zaradności kobiet. Do mieszkańców Vardø dociera wiadomość, że w mieście pojawi się komisarz Absalom Cornet. Samo przybycie Corneta wyprzedza jego sława – człowieka, który zajmuje się procesami czarownic. Dochodzi do starcia pomiędzy wierzeniami pogańskimi z chrześcijańskimi i oskarżeń o uprawianie czarów przez mieszkanki Vardø.

Kiran Millwood Hargrave podjęła się wyzwania przełożenia na język powieści, zgodne z rzeczywistością, historyczne procesy „czarownic” z Vardø. W niezwykle obrazowy i pozwalający zagłębić się w świat bohaterek opowiedziała historię ponad 90 kobiet, które spłonęły na stosach za swoją samodzielność i siłę. Oczywiście hardość kobiet została przypisana powiązaniom z szatanem oraz uprawianiu czarów. Pewnie wielu czytelników wcześniej poznało historię procesów czarownic z Salem i jeśli sięgną również po „Kobiety z Vardø”, nie będą czuli się rozczarowani podobną historią. Jednakże ta powieść stała się niezwykle wyjątkowa i wciągająca przez swój ujmujący, minimalistyczny język. Autorka na każdej stronie zamknęła surowy i zimny klimat Północy, który przeszywa czytelnika z każdym kolejnym zdaniem.

Vardø, chociaż od całej akcji mija już 500 lat, to momentami ciężko nie doszukiwać się feministycznych odniesień i nie przyrównywać zarysu sytuacji XVII wiecznej, do naszej współczesnej – silnie rozbudowany patriarchalny porządek rzeczywistości czy przemocowej próby porządkowania świata według kanonu religijnego wybrzmiewają po dziś dzień. Hargrave naprzeciw temu światu postawiła kobiety z krwi i kości. Bohaterki są na wskroś prawdziwe i zbudowane w sposób, który porusza zmysły i pozwala wniknąć w ich świat. Nie brakuje w niej rysu siostrzeństwa, ale nie jest to też obraz idealistyczny, bo nie wszystkie bohaterki pozostają pozytywnymi.

Chociaż pierwsze strony mogą niektórych czytelników nużyć przez swój specyficzny klimat, to dalsza część jest warta przebrnięcia początkowe próby wciągnięcia się w sposób pisania Hargrave. Dla wielu ta historia okaże się wielkim odkryciem.

Aleksandra Wróblewska