Nakładem wydawnictwa Czarne ukazała się właśnie nowa książka Jana Grabowskiego pod tytułem „Na posterunku. Udział polskiej policji granatowej i kryminalnej w zagładzie Żydów”. Autor jest profesorem historii na uniwersytecie w Ottawie. W swoim dorobku ma już wiele książek i artykułów poświęconych losowi polskich Żydów w czasie Zagłady.
„Na posterunku” to trudna książka, poruszająca – jak zauważa sam autor – skomplikowany i niełatwy temat, jakim jest udział tak zwanej „granatowej policji” w zagładzie polskich Żydów. Już we wstępie autor nie ukrywa swego emocjonalnego stosunku do opisywanego zagadnienia. Bezpardonowo i w dość niewybrednych słowach krytykuje tzw. politykę historyczną Polski. Nie zważa przy tym – według mnie – na szerszą perspektywę, jaką ma przed sobą każde państwo. Jest rzeczą wiadomą i naturalną, że w tzw. powszechnej świadomości społecznej funkcjonują jedynie uproszczone sądy na temat historii. Trudno się temu dziwić i żądać – tak jak chciałby autor – żeby np. zamiast podkreślania roli Polski jako ofiary II wojny światowej lansować tezę „polskiego udziału w Holokauście”.

Książka liczy osiem rozdziałów. Rozpoczyna się we wrześniu 1939 roku, a kończy już po II wojnie. Grabowski przedstawia genezę polskiej policji granatowej i kryminalnej. Stara się podać jej stan osobowy, strukturę, zakres działania. Opisuje, jak zmieniała się jej rola podczas okupacji jako siły będącej pomocą dla Gestapo. Oczywiście należy pamiętać, że polska policja była pod ścisłą kontrolą policji niemieckiej.

Dużo miejsca poświęca „strasznemu rokowi” 1942 i akcjom likwidacyjnym. To właśnie wtedy granatowi policjanci gorliwie pomagali Niemcom w Holokauście. Niestety, proceder ten trwał aż do końca wojny. Określany jest on terminem „Judenjagd”.

W swojej książce autor przedstawia ponury obraz polskiej granatowej i kryminalnej policji jako formacji bardzo mocno zaangażowanej w eksterminację polskich Żydów. Często policjanci wykazywali w tym zakresie dużą inicjatywę, nie pytając o zgodę Niemców. Jest to bez wątpienia jedna z ciemniejszych kart polskiej historii.

„Na posterunku” to lektura niełatwa, ale uświadamiająca nam po raz kolejny, że historia w zasadzie nigdy nie jest czarno – biała.

Wojciech Sobański