W Armenii piłam wódkę z rodziną na grobach ich bliskich, w Uzbekistanie bawiłam się na trzydniowym weselu, a w Kirgistanie zaproszono mnie na uroczysty wieczorny posiłek w pierwszy dzień ramadanu. W słynącym z legendarnej gościnności Iranie przekazywano mnie z rąk do rąk i z domu do domu (zdarzyło się też do jaskini), a w Kałmucji zamieszkałam u buddystów. (…) W zamkniętym na świat i rządzonym twardą ręką Turkmenistanie zaopiekowali się mną (…) szmuglerzy. (…) W Kazachstanie podarowano mi złoto-srebrny pierścień grawerowany w tradycyjne wzory. Rzeczywiście, trudno oddać bogactwo wrażeń, doświadczeń i przeżyć, które stały się udziałem autorki. Podróżująca w pojedynkę po Azji Środkowej autorka na każdym kroku spotyka się z niemal zaborczą gościnnością, opieką, chęcią pomocy i autentycznym zainteresowaniem. W wielu krajach, jak sama przyznaje, była dla miejscowych dziwadłem, bo kobieta poruszająca się bez towarzystwa ojca, męża lub brata, wydająca beztrosko pieniądze na podróże, a do tego jeszcze niejedząca barana w zasadzie w tamtejszych regionach nie występuje.

Swoją książką Marzena Filipczak obala liczne stereotypy oraz w wielu miejscach zrywa z polityczną poprawnością. Pisząc o Iranie, autorka nie prezentuje kraju osi zła, bomby nuklearnej, religijnych fanatyków i chust, lecz koncentruje się na onieśmielającej wręcz życzliwości miejscowych; na subtelnym pięknie niejednokrotnie kryjącym się za czadorem, na godnych naśladowania rozwiązaniach logistycznych czy choćby na kwitnącym czytelnictwie. W rozdziale o Armenii autorka nie wzbrania się przed poruszeniem wciąż kontrowersyjnego na świecie zagadnienia rzezi Ormian w latach 1915-1917 z polecenia rządu tureckiego – jednej z największych tragedii XX stulecia i pierwszego ludobójstwa w nowożytnym świecie. Z kolei w części dotyczącej Kirgistanu śledzi z uwagą niełatwy los kobiet w rodzinach. Próbuje zrozumieć istotę przywiązania do tradycji, aranżowanych małżeństw oraz głębszy sens wielokrotnie powtarzanego jej zdania: U was ludzie żyją dla siebie, u nas – dla dzieci.

Czas spędzony z książką „Między światami” należy odmierzać inaczej, niż dotąd przywykł do tego czytelnik. Jest to bowiem czas środkowoazjatycki, w którym nikt się nie spieszy. Autobus rusza, kiedy zbiorą się pasażerowie. A mogą zbierać się kwadrans lub trzy godziny. To czas, podczas którego czytelnik, niczym w transie, pokonuje stepy Kazachstanu, góry Kirgistanu, klasztory Górskiego Karabachu, pozostałości Jedwabnego Szlaku w Uzbekistanie, prawie niezaludnioną Kałmucję czy park narodowy w Osetii Północnej. To czas mierzony smakami, zapachami, dźwiękami i barwami, ale przede wszystkim spotkaniem z drugim człowiekiem.

W swojej najnowszej książce (opatrzonej świetnymi zdjęciami i profesjonalną oprawą graficzną) Filipczak urzeka czytelnika całkowitą rezygnacją z dystansu, odświeżającą szczerością, bezpretensjonalnością i prostotą. Podróżniczka całkowicie rezygnuje z dydaktyzmu i objaśniania świata czytelnikowi, który nie dotarł tam, gdzie autorka. Nie ma wyścigu na kilometry. Jest za to osobisty ton, otwartość na inną rzeczywistość oraz mierzenie się z samą sobą podczas samotnej podróży. „Między światami” to znakomita pozycja podróżnicza, której jedyny mankament polega na tym, że w pewnym momencie dobiega końca.

Ewelina Tondys