Książkę świetnie się czyta – napisana prostym językiem, bliskim zwłaszcza osobom z tego samego pokolenia, co autorzy, pełna humoru i zdrowego dystansu piszących do siebie samych, uzupełniona świetnymi fotografiami, daje złudę współuczestnictwa w ich wędrówce. Wszystko dzięki lekkości opisu i humorowi. Tylko w niektórych momentach szczególnie trudnych, czytelnik otrząsa się z tej iluzji, siedząc bezpiecznie w miękkim fotelu, z książką w dłoni i kubkiem ciepłej herbaty w zasięgu ręki, podczas gdy bohaterowie książki mokną tygodniami podczas jazdy na motorach, albo zamarzają prawie na kość z nieszczelnym namiocie. Czasem opowiadającym wyrwie się słowo lub dwa o uciążliwościach czy bólu zmęczonego ciała, ale zaraz zmieniają nastrój, bo właśnie coś się udało albo spotkali ciekawych ludzi.

Ciekawie wypada porównanie tych wspomnień z czytaną przeze mnie niedawno inną książką podróżniczą autorstwa Aleksandry Pawlickiej Światoholicy. Szczerze mówiąc dopiero po przeczytaniu obu tych tomów zrozumiałam pewne kwestie, które postawiłam jako zarzut opowieściom Pawlickiej. Okazuje się bowiem, że najważniejszą różnicą jest kwestia wieku, doświadczeń życiowych i wynikającej z nich postawy wobec świata i podróży. Tam mieliśmy autorów czterdziestolatków, tutaj – trzydziestoletnich, a różnica jest o wiele głębsza niż tylko doświadczenie jednej dekady. Wynika głównie z doświadczeń związanych z kwestią wolności, również w przestrzeni oraz uwarunkowań społeczno-politycznych czyli PRL i jego niechęć do wypuszczania narodu poza granice oraz dostęp do informacji i kontaktów międzyludzkich, również międzynarodowych a zwłaszcza związanej z tym tematem kwestii Internetu. Oczywiście zależności te są dużo bardziej skomplikowane, ale upraszczając można je ująć następująco – pokolenie dekadę młodsze ma inny stosunek do świata jako przestrzeni, jest on dla nich otwarty i dostępny na wyciągniecie ręki, dzięki czemu rówieśnicy Marty i Bartka wydają się być odważniejsi, podczas gdy w gruncie rzeczy są oni po prostu mniej ograniczeni w rozumieniu granic. Nie jest to zarzut pod kątem ich o dekadę starszych kolegów lecz stwierdzenie faktów, wynikających z przeszłości i czynników kształtujących narodową tożsamość. Różnic jest więcej – czterdziestolatki byli turystami z podróżami rozciągniętymi w czasie, autorzy opisywanej tu książki wyruszyli w podróż bez przewidzianego szczegółowego planu i daty zakończenia, różnili się być może również zasobnością portfela, doświadczeniami podróżniczymi itd. Najbardziej rzuca się jednak w oczy podejście do świata – u starszych jako czegoś egzotycznego, co chce się zwiedzić, u młodszych – jako pewnej całości, której jest się częścią, ale dostępnej po podjęciu pewnego wysiłku.

W "Światoholikach" warte uwagi były refleksje natury antropologicznej dotyczące krajów i narodów, tutaj cenię radość przebijające z każdej kartki i poczucie wolności i niezależności. W tamtym tomie mimo wiedzy raziła pewna nieświadomość konsekwencji uprawiania turystyki, w "Byle dalej" widoczna jest momentami pewna niefrasobliwa ignorancja co do kultury czy historii poznanego kraju (zatem również świadome lub nie rezygnowanie z udziału w "maskaradach dla turystów"), ale mimo wszystko wydaje się ona bardziej szczera i mniej szkodliwa dla przyszłości narodów i trwałości ich kultury. Doskonałym pomysłem było zamieszczenie przez Martę i Barka w ich książce swoistego podsumowania, wyznania "co było dalej". Natomiast ideałem byłoby dla mnie połączenie obu tych książek, zwłaszcza ich najlepszych elementów. Zdaję sobie jednak sprawę, że powstałoby wtedy grube i ciężkie tomisko, co być może zniechęciłoby ewentualnych czytelników.

Jednakże tego, co mnie najbardziej interesuje, nie znajdę prawdopodobnie w żadnej z książek podróżniczych. Chciałabym przeczytać o tym, co kryje się pod podszewką barwnych opowieści: godzinach przygotowań przez wyruszeniem, łzach i zwątpieniu w czasie podróży, o kryzysach, kłótniach, dniach stagnacji bez przemieszczenia się choćby o kilometr, irytacji obcym językiem dookoła i niezrozumiałym zachowaniem ludzi o obcej kulturze. Jednocześnie z pewnego rodzaju ulgą zdaję sobie sprawę, że taka książka nigdy nie powstanie i dobrze – są to bowiem zbyt osobiste chwile, nieprzeznaczone dla obcych oczu i uszu. Chwile, które trzeba przeżyć i opisać samemu, do czego być może zainspiruje ta pewna radości i ukrywająca trudy w półsłowkach kolorowa książka.

Jowita Marzec