„Nigdzie indziej” to debiut Tommy’ego Orange’a, a także historia, która przebojem wdarła się na szczyty amerykańskiego rynku wydawniczego. W końcu ile powstało książek o segregacji rasowej, o niewolnictwie, czyli koszmarze, który już zawsze będzie zapisany krwią na kartach historii tego kontynentu? I choć dopiero w ostatnim czasie z taką chęcią sięgam po ten typ literatury, to jakoś nie mogę przypomnieć sobie tytułu, który tak mocno rzuciłby wyzwanie amerykańskiemu społeczeństwu. Autor wydaje się wręcz walić książką w stół i pytać: „A kiedy rozliczycie się za te grzechy?”. Bo czasy niewolnictwa czy segregacji rasowej to nie są najmroczniejsze dzieje.

Wiedza większości polskich czytelników o rdzennych Indianach zapewne nie przekracza tego, co serwują nam podręczniki do historii. Wiemy, że byli prześladowani, zamykani w specjalnych rezerwatach, a później zmuszani do asymilacji. Jednak czy da się w pełni pozbawić społeczeństwo tradycji i kultury? Autor pokazuje, że potęguje to tylko problemy potomków rdzennych Indian. Jak mają kultywować tradycje, których już nie ma? Jak odnaleźć się w świecie, gdy biali mówią: „to było tak dawno temu, zapomnijmy o tym”? Jak ma identyfikować się osoba, która w swoich żyłach ma zaledwie odrobinę indiańskiej krwi? Powinna czuć dumę?

Tommy Orange rozpoczyna swoją książkę prologiem, w którym streszcza wszelkie okrucieństwa i grzechy, jakich dokonano na jego braciach, by później zgrabnie lawirować między dwunastoma różnymi postaciami i ich historiami. Bohaterami, którzy i tak prędzej czy później zawędrują na wielki zjazd plemienny w Oakland, gdzie Orange rozpocznie ostatni i najbardziej brutalny akt swojej opowieści.

„Nigdzie indziej” to coś więcej niż doskonale poprowadzone postacie, świetnie zarysowane tło społeczno-historyczne czy książka w pewien sposób burząca tabu. To powieść, która chwyta czytelnika za serce, by na ostatnich stronach coraz mocniej zaciskać na nim swoje palce. Autor nie ma litości dla nikogo – niczym kosiarz ścina nici ludzkiego życia, bez względu na przewinienia i zasługi. Jednocześnie chwyta czytelnika za rękę i wprowadza do społeczności, której obywatel dla niemal 90% czytelników jest tylko „głową przyozdobioną pióropuszem”. Orange otwiera drzwi do tajemniczego świata, udowadniając, że Indianie już dawno wyszli ze swoich namiotów. Toczą ich takie same choroby XXI wieku, co innych. Narkotyki, alkohol, przemoc wobec kobiet. Nieważne, jaki masz kolor skóry. I choć rdzenni Amerykanie nadal tańczą na stadionie w Oakland w swoich tradycyjnych strojach, to tak naprawdę niczym nie różnią się od nas.

Kinga Kolenda