Obraz Polaka-katolika ratującego Żydów ukształtowany został w Polsce poprzez wyostrzenie tych ludzkich postaw, które były szlachetne i bohaterskie, przez co kwalifikowały się do odznaczenia Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Wiemy więc dużo o przypadkach ukrywania Żydów w piwnicach czy na strychach, organizowania im pożywienia, ryzykowania swoim życiem i życiem własnych dzieci, niewiele natomiast mówi się o polowaniach na Żydów, o niechęci wobec nich sięgającej daleko przed drugą wojnę światową, która za sprawą przyzwolenia, jakie dał Polakom okupant, przyjęła formę bezkarnego bestialstwa. Dano prawo jednym wytępić drugich i my, Polacy, w większości chętnie z tego prawa korzystaliśmy. Jest to prawda historyczna i żadne manipulacje przy niej nie powinny mieć miejsca, a jednak doszło do jej zafałszowania i niegodziwego oszustwa. Oszukano nas samych. Dziś uważamy się za dobroczyńców Żydów i pamiętamy tylko o tych „sprawiedliwych”. Byli oni jednak pewnego rodzaju „odszczepieńcami”, którzy postępowali wbrew ogółowi, dlatego uogólnianie w tej kwestii nie powinno iść w kierunku „Polacy ratowali”, tylko wręcz przeciwnie: „Polacy zabijali”.

Tomasz Żukowski jako historyk literatury, pracownik Instytutu Badań Literackich PAN, ukazuje w swojej książce sposoby fałszowania historii, która jest niewygodna. Skupia się głównie na filmach. Wskazuje na tendencyjne tworzenie obrazu Polaka buntującego się przeciwko „ostatecznemu rozwiązaniu”, który mimo swych antysemickich poglądów podejmuje próby ratowania i ocalania Żydów. Nawet jeśli w niektórych filmach ukazuje się Polaków jako morderców, zaraz pojawia się ktoś, najczęściej główny bohater, który postępuje szlachetnie i przeciwstawia się złu. Jak dowodzi autor, nie podkreśla się wcale, kto był największym sprawcą tego zła zaraz po nazistach, ale przede wszystkim kto się na nie nie zgodził. Przez takie filmy postrzegamy siebie jako naród nie tylko krzywdzony przez nazistów, lecz także ochraniający Żydów. Nie powinniśmy tak o samych sobie myśleć. Sprawiedliwy wśród Narodów Świata to oznaczenie, które wyławia z ogółu wyjątkowych i dobrych ludzi, niestety w rozumieniu statystycznym niezwykle rzadko występujących w ówczesnej Polsce. Większość nie tylko Żydów nie ratowała, ale wręcz tropiła i własnoręcznie zabijała albo dostarczała nazistom. Ci nieliczni zasługują bezdyskusyjnie na odznaczenie i wdzięczność, ale na pewno nie mamy prawa oczekiwać wdzięczności dla całego narodu polskiego.

Książka „Wielki retusz. Jak zapomnieliśmy, że Polacy zabijali Żydów” to jedna z najbardziej potrzebnych książek ostatnich lat. Niech prawda wreszcie do nas dotrze i zostanie w końcu przez nas samych zaakceptowana. Może wówczas, zanim ktoś podniesie alarm, że „Żydzi znowu kłamią o Polakach”, dobrze się najpierw zastanowi. Nie godzi się bowiem wypowiadać na tematy, o których tak naprawdę nie ma się żadnego pojęcia.

Izabela Straszewska

_______

* Cytat z książki.